ΑΙΑΣ Ο ΤΕΛΑΜΩΝΙΟΣ

Ομηρικός ήρωας, εγγονός του Αιακού και γιος του Τελαμώνα, βασιλιά της Σαλαμίνας και της Εριβοίας ή Φερεβοίας εγγονής του Πέλοπα. Ο πατέρας του Αίαντα, ο Τελαμώνας, διώχτηκε από την Αίγινα, τη χώρα του πατέρα του Αιακού, επειδή είχε σκοτώσει τον αδελφό του Φώκο. Κατέφυγε έτσι στη Σαλαμίνα, όπου έγινε βασιλιάς και, αφού παντρεύτηκε την όμορφη Φερεβοία, που όπως έλεγαν ήταν μια από τις κοπέλες που μαζί με το Θησέα είχαν σταλεί στην Κρήτη, για να φαγωθούν από το Μινώταυρο, απόκτησε μαζί της τον Αίαντα.

Όπως λέει ένας μύθος, όταν γεννήθηκε ο Αίαντας, βρισκόταν στη Σαλαμίνα ο Ηρακλής, που πήρε το βρέφος και, τυλίγοντάς το με το τομάρι του λιονταριού, τη λεοντή του, το έκανε άτρωτο, ενώ την ίδια στιγμή φάνηκε πάνω τους ένας αετός, σύμβολο του Δία και σημάδι ότι ο Αίαντας θα γινόταν γενναίος και ένδοξος πολεμιστής.

Και πράγματι, όπως μας λέει ο Όμηρος στην Ιλιάδα του, ο Αίαντας ήταν άτρωτος σ' όλο του το σώμα, εκτός από τις μασχάλες του που δεν είχαν σκεπαστεί με τη λεοντή.

Ο Αίαντας πήρε μέρος στην εκστρατεία εναντίον της Τροίας επικεφαλής των Μεγαρέων και των Σαλαμινίων. Είναι ευθύς, ειλικρινής, ολιγόλογος, καρτερικός, σεμνός, ο ιδανικός οπλίτης, ένα αληθινό παλικάρι, ο πιο ανδρείος από τους Έλληνες μετά τον Αχιλλέα, άξιος αντίπαλος του γενναίου Έκτορα. Μονομάχησε με τον Έκτορα χωρίς να νικήσει κανείς απ' τους δύο τους και στο τέλος, οι δύο γενναίοι αντίπαλοι αντάλλαξαν δώρα. Αλλά τα δώρα στάθηκαν άτυχα και για τους δυο ήρωες. Γιατί με το ξίφος, που χάρισε ο Έκτορας στον Αίαντα, αυτός αυτοκτόνησε, ενώ με την ζώνη που χάρισε ο Αίαντας, δέθηκε το πτώμα του Έκτορα στο άρμα του Αχιλλέα.

Όταν ο Αχιλλέας αποσύρθηκε από τη μάχη, εξοργισμένος με τον Αγαμέμνονα, ο Αίαντας τον αντικατέστησε και έσωσε το πτώμα του Πατρόκλου από τον εξευτελισμό και τα ελληνικά πλοία από την καταστροφή. Μετά από το θάνατο του Αχιλλέα και τους αγώνες που γίνανε προς τιμή του, αποφασίστηκε να δοθούν τα όπλα του ήρωα στον ανδρειότατο από τους Έλληνες και σε κείνον που αγωνίστηκε περισσότερο για τη διάσωση των όπλων και του κορμιού του ήρωα. Αντί όμως για τον Αίαντα προτιμήθηκε ο πανούργος Οδυσσέας.

Θάνατος του Αίαντα

Ο Αίαντας, μπροστά στην αδικία που του έγινε, παραφρόνησε και ήταν έτοιμος να εκδικηθεί σκληρά και να τιμωρήσει εκείνους που τον αδίκησαν.

Η Αθηνά, όμως, τον οδήγησε στα ποίμνια των Ελλήνων και ο Αίαντας μέσα στην τρέλα του παίρνει τα πρόβατα για στρατιώτες και αρχίζει να τα σφάζει, ενώ τα κριάρια, παίρνοντάς τα για αρχηγούς, άρχισε να τα μαστιγώνει άγρια και να καγχάζει σαρκαστικά μ' ένα φοβερό γέλιο που το ονόμασαν "αιάντειο γέλιο".


Όταν όμως συνήλθε από την κρίση και αντιλήφτηκε το πάθημά του, αυτοκτόνησε πέφτοντας πάνω στο ξίφος του, λέγοντας: "ή καλά να ζει, ή καλά πρέπει να πεθαίνει ο ευγενής". Το πτώμα του Αίαντα, τάφηκε στο Ροίτειο ακρωτήριο της Τροίας. Εκεί, αργότερα, ιδρύθηκε ναός του Αίαντα, το Αιάντειο.

Στη Σαλαμίνα τον τιμούσαν σαν τοπικό ήρωα και υπήρχαν ναοί και άγαλμά του από έβενο. Επίσης τον τιμούσαν πολύ στην Αθήνα και σ' όλη την Αττική και η φυλή, που προς τιμή του είχε ονομαστεί Αιαντίδα φυλή, απολάμβανε μεγάλες τιμές.

Τέχνη

Ο μύθος του Αίαντα έγινε θέμα σε τραγωδίες πολλών αρχαίων και μεταγενέστερων τραγικών συγγραφέων: του Σοφοκλή, του Αισχύλου, του Λίβιου Ανδρόνικου, του Οράτιου, του Βιργίλιου, του Ιουβενάλη και άλλων. Κανένας όμως από τους Έλληνες και Ρωμαίους τραγικούς δεν μπόρεσε να πλησιάσει το μεγαλείο της τραγωδίας του Σοφοκλή, που έμεινε αθάνατη πάνω από κάθε άλλη.