Καταλονία: Τὸ ἑλληνικὸ παρελθὸν τῆς Ἰσπανίας…

Εμπόριον, Emporiae, Empuries· όποιο όνομα και να διαλέξουμε, η ουσία είναι μία και δεν αλλάζει: ο πιο σημαντικός αρχαιολογικός χώρος στην Ισπανία αλλά και ολόκληρη την ιβηρική χερσόνησο, φέρει ελληνική υπογραφή, είναι ηλικίας 2.000 και πλέον ετών και, ούτε λίγο ούτε πολύ, αποτελεί για τους Καταλανούς εθνική υπόθεση!

Το ότι οι αρχαίοι Ελληνες είχαν φροντίσει να «γεμίσουν» τα παράλια της Μεσογείου με αποικίες, είναι σε όλους γνωστό. Από τις Ηράκλειες Στήλες μέχρι τη Μέση Ανατολή οι Έλληνες έχτιζαν λιμάνια και εμπορικές αντιπροσωπείες για να εξυπηρετούν τις ανάγκες του εμπορίου αλλά και την έμφυτη ανάγκη τους να ταξιδεύουν. Μια από όλες αυτές τις αποικίες, ωστόσο, αποτελεί σήμερα τον σημαντικότερο αρχαιολογικό χώρο σ’ ολόκληρη την Ισπανία, ταυτισμένη μάλιστα βαθιά με την Καταλονία, όπου βρίσκεται, και την προσπάθεια στήριξης της καταλανικής ταυτότητας.

Ο θεός της Ιατρικής «ταξίδεψε» περίπου 2.000 χιλιόμετρα, από τη Δήλο μέχρι τις ακτές της Καταλονίας.

Το Εμπόριον, λοιπόν, βρίσκεται περίπου 138 χλμ. βόρεια της Βαρκελώνης, στην επαρχία της Τζιρόνα, και αρκετά κοντά στα γαλλικά σύνορα. Αν και δεν έχει ανασκαφεί ακόμη ολόκληρος ο χώρος όπου κάποτε εκτεινόταν η ελληνική και αργότερα η ρωμαϊκή πόλη, εντούτοις συγκεντρώνει το ζωηρό ενδιαφέρον της ισπανικής αρχαιολογικής κοινότητας και αποτελεί σταθερά πόλο έλξης για Ισπανούς και Γάλλους. Σε καμιά άλλη αρχαία πόλη, άλλωστε, δεν ανακαλύφτηκαν ποτέ τόσο λεπτομερή στοιχεία για μια πόλη όπου επί αιώνες συνυπήρξαν ο ελληνικός, ο ρωμαϊκός και ο ιβηρικός πολιτισμός. Μια βόλτα ανάμεσα στα ευρήματα της αρχαίας πολιτείας μάς ταξιδεύει σε εποχές λίγο πολύ άγνωστες για μας τους Ελληνες, που ωστόσο περιγράφουν ένα κομμάτι της ιστορίας δύο χωρών: της Ελλάδας και της Ισπανίας.

ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΤΕΙΧΗ

Μονάχα το 25% του αρχαιολογικού χώρου έχει εκσκαφεί πλήρως. Παρ’ όλ’ αυτά, ο περίπατος ακόμη και στο ένα τέταρτο της αρχαίας πολιτείας αποκαλύπτει εντυπωσιακές εικόνες και λεπτομέρειες της τότε καθημερινής ζωής. Στο ελληνικό κομμάτι του Εμπορίου σώζεται σήμερα το νεότερο τμήμα της πόλης, η Νεάπολη. Εδώ, λοιπόν, μπορούμε να δούμε ερείπια του τείχους, που, αν και αποσπασματικά, μαρτυρούν την ισχυρή οχύρωση της περιοχής. Μια πρώτη ματιά φέρνει στον νου τα κυκλώπεια τείχη των Μυκηνών, με τους τεράστιους ογκόλιθους, μόνο που ετούτα εδώ χτίστηκαν πολύ αργότερα απ’ ό,τι στο βασίλειο των Ατρειδών. Εδώ τα τείχη χρονολογούνται στο δεύτερο μισό του 2ου π.Χ. αι., και για την κατασκευή τους χρησιμοποιήθηκαν μεγάλες ποσότητες ασβεστόλιθου, καθώς και υλικά από μια παλαιότερη οχύρωση που βρισκόταν στην περιοχή από τον 4ο π.Χ. αι., επίσης ελληνικής κατασκευής. Φαίνεται πως με την ανάπτυξη της πόλης και την ανάγκη επέκτασης των κατοικιών, το παλιό τείχος περιόριζε σημαντικά τις χωροταξικές δυνατότητες.

Πήλινοι σωλήνες, νεότερη κατασκευή δίπλα στο Ασκληπιείο και στο φόντο η παραλία του Εμπορίου.

Στη νέα οχύρωση δέσποζαν δύο ψηλοί, τετραγωνικοί πύργοι και μια οχυρωματική κατασκευή στο νότιο τμήμα της, από τα οποία σήμερα δυστυχώς δεν σώζονται παρά κάποια υπολείμματα, ελάχιστα μεν για να αντιληφθεί ο επισκέπτης την τότε εικόνα της περιοχής, αρκετά ωστόσο για τους αρχαιολόγους ώστε να εξηγήσουν με πολλές λεπτομέρειες το πολεοδομικό σχέδιο της οχύρωσης.

Ο ΘΕΟΣ-ΓΙΑΤΡΟΣ

Δε θέλει ρώτημα. Το πιο εντυπωσιακό εύρημα στον αρχαιολογικό χώρο του Εμπορίου είναι ο ανδριάντας του Ασκληπιού. Υψους άνω των 2 μέτρων, το άγαλμα του θεού της Ιατρικής ανακαλύφθηκε στον χώρο που λόγω του ευρήματος διαπιστώθηκε πως ήταν το θεραπευτικό ιερό της πόλης, το Ασκληπιείο. Χτισμένο κι αυτό χάρη στην επέκταση της πόλης, το Ασκληπιείο περιέκλειε τρεις λατρευτικούς ναούς, χώρους αναμονής και προσευχής των ασθενών καθώς και το άδυτο του ιερέα του θεού.

«Γλυκός για ανάπαυση», μας πληροφορεί η επιγραφή «ηδύκοιτος» πως είναι ο χώρος του συμποσίου στο ψηφιδωτό δαπέδου ενός σπιτιού.

Σήμερα στον χώρο βλέπουμε τα τετραγωνικά περιγράμματα του λατρευτικού συγκροτήματος, με το άγαλμα του θεού να ξεχωρίζει από μακριά. Δεν πρόκειται ασφαλώς για τον πρωτότυπο ανδριάντα αλλά για ένα αντίγραφο: το αυθεντικό εύρημα, η πιο πολύτιμη αρχαιολογική ανακάλυψη στην περιοχή, φυλασσόταν επί πολλά χρόνια στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Καταλονίας, στη Βαρκελώνη, και μόλις το 2008 μεταφέρθηκε στο παράρτημα του μουσείου, στον ίδιο τον χώρο του Εμπορίου, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την έναρξη των ανασκαφών.

Οταν έρθετε στο Εμπόριον, θα πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφτείτε το μουσείο και να δείτε εκεί τον ανδριάντα: φωτισμένος, σε μαύρο φόντο, ο Ασκληπιός φαντάζει υπέροχα επιβλητικός, σαν να μην πέρασε από πάνω του ούτε μία μέρα από τότε που διέσχισε τη Μεσόγειο για να έρθει έως εδώ. Κι όμως, έτσι είναι: το άγαλμα αυτό δεν κατασκευάστηκε εδώ αλλά στην Ελλάδα, και κατά πάσα πιθανότητα στη Δήλο. Φτιαγμένο σχεδόν εξ ημισείας από πεντελικό και παριανό μάρμαρο, είναι ένα από τα αριστουργήματα της δηλιακής γλυπτικής, και σίγουρα αποτελεί το πιο μακρινό από την Ελλάδα εύρημα αρχαιοελληνικής κατασκευής. Δεν είναι και λίγο να βρεθεί ένα γλυπτό, τέτοιων διαστάσεων μάλιστα, 2.000 χλμ. μακριά από το… σπίτι του!

Υπολείμματα των παλαιών τειχών της Νεάπολης.

ΕΜΠΟΡΙΟΝ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ Ο ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ

Ο θεός της Ιατρικής είναι ο μεγάλος πρωταγωνιστής του Εμπορίου, δεν μονοπωλεί ωστόσο το ενδιαφέρον. Η Αγορά, η Στοά, το ιερό του Σέραπι Δία, οι δεξαμενές, τα εργαστήρια επεξεργασίας του αλατιού και ο εντυπωσιακός κυματοθραύστης στην παραλία κερδίζουν το δικό τους μερίδιο «δημοσιότητας» στον αρχαιολογικό χώρο. Ο κυματοθραύστης, μάλιστα, από τα πιο εμβληματικά ευρήματα της αρχαίας πολιτείας, δεν ανακαλύφτηκε από την αρχαιολογική σκαπάνη: το αντίθετο, η σκόνη των αιώνων δεν τον σκέπασε ποτέ, ήταν πάντοτε ορατός και επί αμέτρητα χρόνια επιτελούσε το έργο για το οποίο κατασκευάστηκε, εκεί γύρω στον 1ο μ.Χ. αι. Και οι διαστάσεις του, συνολικού μήκους 82 μέτρων, πάχους 6 και ύψους 6,50 μέτρων φανερώνουν πως μάλλον έκανε αρκετά καλά τη δουλειά του.

Ενα από τα πηγάδια της παλιάς πόλης.

Τέλος, στο νότιο μέρος του αρχαιολογικού χώρου εκτείνεται η ρωμαϊκή πολιτεία, το Emporiae. Στρατιωτική εγκατάσταση αρχικά, εξελίχτηκε αργότερα σε ρωμαϊκή βάση και έπειτα σε κανονική πολιτεία, υπό την κυριαρχία πια των Ρωμαίων.

Αν και μέχρι σήμερα οι ανασκαφές δεν έχουν φέρει στο φως παρά το 20% της ρωμαϊκής πολιτείας, μπορούμε να δούμε στον χώρο υπολείμματα σπιτιών, τειχών και της συνέλευσης, του ρωμαϊκού φόρουμ. Σε ένα μάλιστα από τα σπίτια διατηρείται σχεδόν ανέπαφο ένα εκπληκτικής λεπτομέρειας ψηφιδωτό που καλύπτει ολόκληρη την επιφάνεια του δαπέδου της οικίας, που προφανώς ανήκε σε κάποιον ανώτερο αξιωματούχο του ρωμαϊκού Emporiae.

Ατενίζει τη θάλασσα ο Ασκληπιός, από το -κάποτε- άδυτο του ιερού του.

Η… ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ

Eίναι 24 Οκτωβρίου 1909. Η έξαψη όλων στο συνεργείο ανασκαφών στο Empuries (Εμπούριες), δύσκολα περιγράφεται με λόγια: η σκαπάνη των αρχαιολόγων μόλις χτύπησε πάνω σε ένα μεγάλο κομμάτι μάρμαρο και όλοι, με πρώτο τον επικεφαλής των εργασιών Εμίλι Γκαντία (Emili Gandia), εύχονται αυτή να είναι επιτέλους η ανακάλυψη που τόσο καιρό περιμένουν.

Τμήμα των δεξαμενών δίπλα στο σύμπλεγμα των ναών.

Τα λίγα λεπτά που περνούν μέχρι να καταφτάσει στο σημείο και ο υπεύθυνος της όλης προσπάθειας, ο αρχιτέκτονας και πολιτικός Τζουζέπ Πουτς ι Καδαφάλκ (Josep Puig i Cadafalch), φαντάζουν αιώνες. Καθώς το μάρμαρο σιγά σιγά καθαρίζεται, αποκαλύπτεται η μεγαλοπρεπής σιλουέτα ενός αγάλματος αρχαιοελληνικής τεχνοτροπίας. Δεν είναι ολόκληρο· λείπει το κομμάτι από το στέρνο και πάνω, που θα βρεθεί ωστόσο κι αυτό λίγο παραπέρα, μιαν εβδομάδα αργότερα. Είναι ο θεός της ιατρικής, ο Ασκληπιός, που έπειτα από αιώνες έρχεται ξανά στο φως, για να διηγηθεί ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας της Καταλονίας. Και μάλιστα τη στιγμή που οι Καταλανοί το χρειάζονται περισσότερο από καθετί…

Στα τέλη του 19ου αι. και τις αρχές του 20ού, ολόκληρη η Καταλονία ζει έντονα το κίνημα της «Αναγέννησης», μια κοινωνική κινητοποίηση που στόχο έχει την επανάκτηση των θεσμών, της γλώσσας και της μισοχαμένης πια εθνικής ταυτότητας.

Ο μεγαλοπρεπής ανδριάντας του Ασκληπιού εντυπωσιάζει στο Αρχαιολογικό Μουσείο στο Εμπόριον.

Μετά την υποταγή της Βαρκελώνης το 1714 στην κορώνα της Καστίλης, οι καταλανικοί θεσμοί είχαν σταδιακά διαλυθεί ενώ η γλώσσα είχε απαγορευτεί στη δημόσια εκπαίδευση ήδη από το 1857, με τον περίφημο «Νόμο Μογιάνο», που καθιστούσε υποχρεωτική τη διδασκαλία της ισπανικής στα σχολεία. Ετσι, εκεί γύρω στα μέσα του 19ου αι. ο πνευματικός κόσμος της Καταλονίας, καλλιτέχνες (κυρίως οι νεοεμφανιζόμενοι μοντερνιστές), συγγραφείς και εμβληματικές προσωπικότητες όπως ο ακαδημαϊκός Πομπέου Φάμπρα μπαίνουν μπροστάρηδες σ’ αυτήν την πρωτοβουλία που πραγματικά βοήθησε τα μέγιστα ώστε οι Καταλανοί να ανακτήσουν μέρος της χαμένης κοινωνικής συνοχής αλλά και της αυτοπεποίθησής τους.

Σημαντικό βάρος της προσπάθειας της «Αναγέννησης» επωμίζονται οι αρχαιολόγοι, ιδιαίτερα όταν ο ίδιος ο πρόεδρος της Καταλανικής Κοινότητας Ενρίκ Πρατ ντε λα Ρίμπα γράφει στα 1906: «Πρέπει να είμαστε ευγνώμονες στους αρχαιολόγους, εκείνοι είναι που μας παρέχουν αυτό που χρειαζόμαστε: την ψυχή της Καταλονίας».

Πινάκιο με παράσταση αρχαιοελληνικού πλοίου.

ΠΩΣ ΒΡΕΘΗΚΑΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΗΝ ΙΒΗΡΙΚΗ;

Ηδη από τον 7ο αι. π.Χ., αυτόχθονες Iβηρες, συγκεντρωμένοι σε μικρούς οικισμούς, κατοικούσαν στη θέση που σήμερα βρίσκεται η Empuries, διατηρώντας συχνές εμπορικές επαφές με Eλληνες, ανταλλάσσοντας κυρίως σιτηρά με κρασί. Στα 576 π.Χ. Φωκαείς έμποροι αποφάσισαν να εγκαθιδρύσουν μια δική τους βάση δίπλα σε αυτούς τους οικισμούς, δημιουργώντας μια από τις πρώτες ελληνικές αποικίες στην ιβηρική χερσόνησο.

Πήλινο δοχείο, από τα ευρήματα των ανασκαφών.

Ο αρχαίος γεωγράφος Στράβων γράφει πως η αρχική θέση της νέας βάσης, η Παλαιά Πόλις, ήταν σε ένα μικρό νησάκι ακριβώς στις τότε εκβολές του ποταμού Fluvia (Φλουβιά), που σήμερα πια αποτελεί μέρος της ξηράς. Καθώς ο οικισμός αναπτυσσόταν, η ανάγκη για περισσότερο χώρο ώθησε γρήγορα τους κατοίκους να μετακινηθούν περίπου μισό χιλιόμετρο νοτιότερα, στο κομμάτι της Νέας Πόλης, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος. Η αποικία ονομάστηκε Εμπόριον και η ανάπτυξή της, χάρη στη στρατηγική της θέση αλλά και τη συνεργασία αποίκων και αυτόχθονων Ιβήρων, έφτασε γρήγορα σε αξιοσημείωτα επίπεδα: ήδη από τον 4ο αι. π.Χ. το Εμπόριον έκοψε και χρησιμοποιούσε το δικό του νόμισμα, με τα διακριτικά της πόλης.

Το ευδιάκριτο ελληνικό κείμενο της επιγραφής δίνει πολύτιμες πληροφορίες για τις εμπορικές δραστηριότητες στην πόλη.

ΤΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ

Για την αμυντική προστασία του Εμπορίου, τον 4ο αι. π.Χ. κατασκευάστηκε τείχος από ασβεστόλιθο στη νότια πλευρά της Νέας Πόλης. Δύο αιώνες αργότερα το τείχος μετατοπίστηκε περίπου 25 μ. νοτιότερα, φτάνοντας να καλύπτει μια έκταση 200 μ. επί 130 μ., χωρίζοντας παράλληλα το Εμπόριον και από τους ιβηρικούς οικισμούς.

Από αυτήν την οχυρωματική κατασκευή, αλλά και τις μεταγενέστερες προσθήκες που ιστορικά γνωρίζουμε πως έγιναν, έχουν ανακαλυφθεί μονάχα κάποια τμήματα, κυρίως στην πλευρά της σημερινής εισόδου στον αρχαιολογικό χώρο.Με την επέκταση των τειχών, ο χώρος που απελευθερώθηκε χρησιμοποιήθηκε κυρίως για την ανέγερση λατρευτικών κτιρίων και ναών. Σημαντικότερο όλων, όμως, ήταν ασφαλώς το Ασκληπιείο, αφιερωμένο στον θεραπευτή θεό της ιατρικής. Λατρευτικό και θεραπευτικό κέντρο συνάμα, το Ασκληπιείο συγκέντρωνε αμέτρητους πιστούς που έρχονταν από πολύ μακριά με την ελπίδα να απαλλαγούν από μακροχρόνια προβλήματα υγείας που τους ταλαιπωρούσαν.

Τμήμα των τειχών της Νέαπολης, με τους τεράστιους ογκόλιθους.

Το συγκρότημα του Ασκληπιείου αποτελούσαν τρεις συνολικά ναοί και το άδυτον, όπου διανυκτέρευαν οι ασθενείς, προκειμένου να εξαγνιστούν και στη συνέχεια να περιμένουν υπομονετικά τη σειρά τους για να λάβουν την πολυπόθητη θεραπεία από τον Ασκληπιό. Στο βάθος του κυρίως ναού, εκεί που μόνο ο αρχιερέας είχε δικαίωμα να μπει, βρισκόταν το μεγαλοπρεπές άγαλμα του Ασκληπιού, με ύψος πάνω από δύο μέτρα. Δεν είχε φτιαχτεί εδώ στο Εμπόριον αλλά μάλλον στη Δήλο και για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε πεντελικό μάρμαρο για το μεγαλύτερο μέρος του και παριανό για το τμήμα από το στέρνο και πάνω. Είναι το ίδιο άγαλμα που έπειτα από 2.000 χρόνια θα ανακαλύψει η αρχαιολογική ομάδα του Emili Gandia· μέχρι τότε όμως θα μεσολαβήσουν πολλά ακόμη…

Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΚΜΗ

Μέχρι τα τέλη του 2ου αι. π.Χ. το Εμπόριον διατηρούσε ακόμη τη μεγάλη οικονομική του ισχύ στη Δυτική Μεσόγειο, απολαμβάνοντας την ευημερία που του εξασφάλιζαν οι εμπορικές του δραστηριότητες. Από το Εμπόριον θα πάρει μάλιστα το όνομά της και ολόκληρη η ευρύτερη περιοχή, που σήμερα ονομάζεται Empurda (Εμπουρδά), εύγλωττη απόδειξη του κύρους της πόλης. Η εποχή αυτή, ωστόσο, σηματοδοτεί την όλο και αυξανόμενη παρουσία των Ρωμαίων στην περιοχή, κάτι που σε βάθος χρόνου θα σημάνει και την αρχή του τέλους για την ελληνική πόλη.

Μια σωστή «καρδιά» σχηματίζει αυτή η δεξαμενή, από τα περίεργα «παιχνίδια» της αρχαιολογικής σκαπάνης.

Το 218 π.Χ., κατά τη διάρκεια του 2ου Καρχηδονιακού Πολέμου, αποβιβάστηκε στο Εμπόριον ισχυρή στρατιωτική δύναμη από τη Ρώμη, με επικεφαλής τον Γάιο Κορνήλιο Σκιπίωνα. Σκοπός τους ήταν να ανακόψουν τον ανεφοδιασμό του Καρχηδόνιου στρατηλάτη Αννίβα, που κατευθυνόταν προς την Αιώνια Πόλη· θα καταφέρουν, ωστόσο, κάτι παραπάνω: να θεμελιώσουν τη ρωμαϊκή παρουσία στην ιβηρική, φτάνοντας μέχρι τη σημερινή Ταρραγόνα και την ευρύτερη περιοχή του ποταμού Εβρου.

Ενα πηγάδι, μέρος του αποχετευτικού συστήματος της πόλης.

Το 195 π.Χ. ο Μάρκος Πόκιος Κάτων εγκατέστησε δίπλα ακριβώς στο Εμπόριον μια στρατιωτική βάση, που δεν άργησε να αναπτυχθεί και γύρω στα τέλη του 1ου αι. π.Χ. έφτασε ουσιαστικά να ενωθεί με το Εμπόριον, σχηματίζοντας τη ρωμαϊκή πια πόλη Municipium Emporiae. Μετά την ολοκληρωτική κατάκτηση της Ισπανίας από τους Ρωμαίους και ιδιαίτερα μετά το 48 π.Χ. και την επικράτηση του Ιούλιου Καίσαρα στην αναμέτρησή του με τον Πομπήιο το Emporiae είχε ταχθεί υπέρ του δεύτερου η πόλη άρχισε πλέον να παρακμάζει.

Τρεις αιώνες αργότερα, η Νέα Πόλη και το ρωμαϊκό τμήμα του Emporiae όπως το ονόμαζαν οι Ρωμαίοι είχε ήδη εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους, που μετοίκησαν στην Παλαιά Πόλη και τον σημερινό Sant Marti d’Empuries (Σαντ Μαρτί ντ’Εμπούριες).

Μέρος των ασβεστολιθικών τειχών.

Κατά την περίοδο αυτή, ένα κομμάτι της εγκαταλελειμμένης πόλης χρησιμοποιήθηκε μάλιστα ως νεκροταφείο. Χρειάστηκε να περάσουν κοντά πέντε αιώνες και οι Φράγκοι να επικρατήσουν των Αράβων στην περιοχή, για να ακουστεί και πάλι το όνομα του Εμπορίου.

Τον 8ο αι. μ.Χ. έγινε πρωτεύουσα κομητείας, τίτλο που κράτησε μέχρι και τον 11ο αι. όταν και μεταφέρθηκε η πρωτεύουσα λίγο βορειότερα, στο Castello d’Empuries (Καστελιό ντ-Εμπούριες).

Καθώς οι γειτονικές πόλεις Gerunda (Γερούνδα, σημερινή Girona, Τζιρόνα), Barcino (Μπαρκίνο, η σημ. Βαρκελώνη) και Tarraco (Ταράκο, η σημερινή Ταρραγόνα) αναδεικνύονταν σε νέα εμπορικά και οικονομικά κέντρα, το Sant Marti d’Empuries παρήκμασε πια οριστικά. Τον 17ο αι. ντόπιοι ψαράδες ίδρυσαν στη νότια πλευρά του κόλπου Roses την πόλη L’Escala (Λ’Εσκάλα) και για την κατασκευή των σπιτιών τους μετέφεραν αρκετές πέτρες από το Εμπόριον στη νέα πόλη, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν ως οικοδομικό υλικό. Η πάλαι ποτέ ισχυρή εμπορική δύναμη της περιοχής έμελλε πια να παραδοθεί στην αφάνεια για πολλούς αιώνες…

ethnos.gr

ΠΗΓΗ: anihneftes.wordpress.com

Οι Ώρες

Οι Ώρες συνήθως συνδυάζονται με τις Χάριτες και κάποιες φορές συγχέονται μαζί τους. Πρόκειται για Θεότητες που μας είναι πολύ δύσκολο να καθορίσουμε την ουσία τους και τις δικαιοδοσίες τους. Ο Όμηρος τις αναφέρει ως φύλακες των πυλών του ουρανού: « Και η Ήρα με βιάση χτυπάει τα’ άλογα με το μαστίγιο και οι πύλες ου ουρανού βρόντηξαν από μόνες τους, οι πύλες που από τις Ώρες φυλάγονταν γιατί αυτές για χρέος είχαν τον Όλυμπο και τα πλατιά τα ουράνια με σύννεφο πυκνό να ανοιγοκλείνουν». Σε άλλο σημείο βλέπουμε τις Ώρες στην υπηρεσία της Θεάς Ήρας. Σύμφωνα δε με τον ομηρικό ύμνο, αυτές υποδέχτηκαν την Αφροδίτη που «η υγρή πνοή του Ζέφυρου την είχε σπρώξει ως τα’ ακρογιάλια της Κύπρου..».

Στους Ομηρικούς Ύμνους θεωρούνται βοηθοί της Αφροδίτης όπως ακριβώς και οι Χάριτες. Παρουσιάζονται στην ακολουθία του Διονύσου και σύντροφοι στο παιχνίδι της Περσεφόνης. Ακόμα και ο Πάνας, Θεός των κοπαδιών και των δασών, χαίρεται μαζί τους.

Στον ομηρικό ύμνο αναφέρονται ως κόρες του Διός. Ο Ησίοδος αναφέρει πως οι Ώρες είναι κόρες του Διός από τη Θέμιδα. Είναι τρείς, η Ευνομία, η Δίκη και η Ειρήνη και εφορεύουν τα ανθρώπινα έργα. Στην Αθήνα τις ονόμαζαν Θαλλώ, Αυξώ και Καρπώ.

Ο Πίνδαρος τις επικαλείται συχνά, προσθέτοντας ότι κατοικούσαν στην Κόρινθο: « Μέσα στα τείχη της κατοικεί η Ευνομία με τις αδελφές της: τη Δίκη που είναι στήριγμα γερό των πόλεων και την Ειρήνη την πιστή συντρόφισσά της. και οι τρείς αυτές της Θέμιδας κόρες ξακουστές μοιράζουν στους θνητούς τα πλούτη και την αλαζονεία από κοντά τους διώχνουνε, του κορεσμού που είναι μάνα».

Οι Ώρες, λοιπόν, είναι Θεότητες της φύσης που συμβολίζουν τα δώρα που χαρίζει η φύση στο γένος των ανθρώπων, μοιράζοντάς τα σε κανονικές περιόδους – εποχές, ενώ ταυτόχρονα είναι και Θεότητες της ηθικής, που φροντίζουν να βασιλεύει ανάμεσα στους ανθρώπους η δικαιοσύνη και η ισονομία. Έχουν όλες τις ίδιες δικαιοδοσίες κι ας τους δίνει ο Ησίοδος διαφορετικά ονόματα. Είναι αχώριστες, ενεργούν πάντα με μία γνώμη και μάλιστα τις βλέπουμε πάντα όλες μαζί απέναντι στις άλλες Θεότητες. Ο ρόλος τους απέναντι σ’ αυτές είναι πάντα ευεργετικός και πάντα είναι στις διαταγές τους.

Οι Θεοί εμπιστευτήκανε σ’ αυτές τον γιο του Απόλλωνα και της Κυρήνης, τον Αρισταίο (ή Αριστέα) και λέει ο Πίνδαρος: «Στα γόνατά τους θε ν’ ακουμπήσουνε το θεϊκό παιδί, αυτές θα στάξουνε στα χείλη του νέκταρ κι αμβροσία κι αθάνατο θε να το κάνουνε σαν τον Απόλλωνα και τον σεπτό τον Δία». Μία άλλη παράδοση αναφέρει ότι οι Ώρες στεφανώσανε με κισσό τον Διόνυσο αμέσως μετά την γέννησή του, ενώ κατά έναν άλλον μύθο, φασκιώσανε τον νεογέννητο Ερμή. Παραστάθηκαν στον Ήφαιστο, όταν υπακούοντας στην προσταγή του Διός έφτιαξε την Πανδώρα και «στεφάνωσαν την Πανδώρα με άνθη  ανοιξιάτικα». Τις συναντούμε, επίσης, στην ακολουθία της Περσεφόνης, όταν επανέρχεται στον επάνω κόσμο.

Κατά την Ελληνιστική περίοδο ο τύπος των Ωρών μεταμορφώθηκε ριζικά, αλλάζοντας κάθε τόσο λίγο λίγο και καταλήγοντας σε προσωποποίηση των εποχών, οπότε η καθεμιά απόκτησε συγκεκριμένες και περιορισμένες δικαιοδοσίες. Από τρείς που ήταν έγιναν τέσσερις και τελικά ο αριθμός τους πολλαπλασιάστηκε έτσι που καθεμιά τους αντιστοιχούσε σε μία υποδιαίρεση της μέρας, φτάνοντας στη σημερινή σημασία της λέξης ώρα.   

Τις βρίσκουμε σε πολλά αρχαϊκά αγγεία : στη σκηνή της απελευθέρωσης του Φινέα, στο γάμο του Πηλέα με τη Θέτιδα κ.α. Αναγνωρίζονται από τα στέμματα που φορούν στο κεφάλι ή από τα λουλούδια που κρατούν στο χέρι. Χρησιμοποιούνται ως διακοσμητικό θέμα σε έργα υψηλής στάθμης. Σύμφωνα με τον Παυσανία, εικονίζονται στο ερεισίνωτο του θρόνου των Αμυκλών απέναντι από τις Μοίρες. Ο Φειδίας τις είχε λαξέψει, μαζί με τις Χάριτες, στο θρόνο του Διός της Ολυμπίας. Εικονίζονταν , ακόμα, στο διάδημα που στόλιζε το κεφάλι της Ήρας, στο άγαλμα που είχε φιλοτεχνήσει ο Πολύκλειτος και βρισκόταν στο ξακουστό ιερό της Θεάς στο Άργος. Σε ένα, δε ερυθρόμορφο αγγείο των αρχών του 5^ου π.χ. αι., έργο του Αθηναίου γλύπτη Σωσία, τις βλέπουμε παρέα με την Αμφιτρίτη, την Εστία, τον Ερμή, την Αρτέμιδα και τον Ηρακλή.

ΠΗΓΕΣ: Ζαν Ρισπέν "Ελληνική Μυθολογία", newsn.wordpress.com 

Β΄ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΣ- ΟΛΥΝΘΟΣ

Η Όλυνθος είναι αρχαία πόλη της Χαλκιδικής, χτισμένη σε μια εύφορη πεδιάδα, στο μυχό του κόλπου της Τορώνης, κοντά στη βάση της χερσονήσου της Παλλήνης (σήμερα Κασσάνδρας), σε απόσταση 60 σταδίων (11,5 χλμ περίπου) από την Ποτίδαια και 4 χλμ από τη θάλασσα.

Η τοποθεσία κατοικείται από τη Νεολιθική Εποχή (5300-4500 π.Χ.), η λέξη "Όλυνθος" είναι προελληνική και σημαίνει, πιθανόν, "αγριοσυκιά". Σύμφωνα με την παράδοση ονομάστηκε έτσι από τον Όλυνθο, γιο του ποτάμιου θεού Στρυμόνα. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι η πόλη κατακτήθηκε από τους Βοττιαίους της Ημαθίας τον έβδομο αιώνα π. Χ.
 Η περιοχή άνηκε σε μια θρακική φυλή, τους Βοττιείς, οι οποίοι την κατείχαν μέχρι το 479 π.Χ.. Εκείνη τη χρονιά ο Πέρσης στρατηγός Αρτάβαζος υποπτεύθηκε ότι ετοιμαζόταν αποστασία της πόλης από το Μεγάλο Βασιλιά . Ο Αρτάβαζος κατέσφαξε τους κατοίκους και παρέδωσε την έρημη πόλη στους Χαλκιδείς των πέριξ.

Ως μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας, η Όλυνθος πρέπει να ήταν σχετικά ασήμαντη, γιατί αναφέρεται να συνεισφέρει 2 Τάλαντα ενώ οι γειτονικές Σκιώνη, Μένδη και Τορώνη έδιναν 9, 8 και 6 αντίστοιχα.

Το 432 γίνεται έδρα του κοινού των Χαλκιδέων, το οποίο σχηματίστηκε με παρότρυνση του Περδίκκα, βασιλιά των Μακεδόνων, με αποτέλεσμα να μετοικίσουν αρκετοί Χαλκιδείς από γειτονικούς οικισμούς. Την ίδια χρονιά αποσπάται, οριστικά, από την Αθηναϊκή συμμαχία. Ο Βρασίδας τη χρησιμοποίησε σα βάση για την εκστρατεία του το 424 .

Τον 4ο αι. αποκτά σημαντική πολιτική δύναμη , ως κεφαλή του κοινού των Χαλκιδέων. Μαρτυρίες για τη δράση του κοινού των Χαλκιδέων μπορούν να ανιχνευτούν από τον καιρό της Ειρήνης του Νικία ( 421 πΧ ) , όταν βρίσκουμε τους Χαλκιδείς να κινούνται διπλωματικά από κοινού και να εντάσσονται στη συμμαχία του Άργους. Έχουν βρεθεί νομίσματα του κοινού που χρονολογούνται, με βεβαιότητα, από το 405 πΧ. Αναμφισβήτητα, λοιπόν, το κοινό ιδρύθηκε πριν το τέλος του 5ου αι. και το κίνητρο σχηματισμού του ήταν η αυτοπροστασία από ενδεχόμενη Αθηναϊκή επίθεση.

Μετά το πέρας του πελοποννησιακού πολέμου η ανάπτυξη του κοινού ήταν γρήγορη. Γύρω στο 390 π.Χ. βρίσκουμε τους Χαλκιδείς να συνάπτουν σημαντική συμφωνία με το βασιλιά της Μακεδονίας Αμύντα και μέχρι το 382 είχαν συμπεριλάβει στο κοινό των Χαλκιδέων πολλές ελληνικές πόλεις δυτικά του Στρυμόνα, μεταξύ των οποίων και η Πέλλα.

Εκείνη τη χρονιά ( 382 π.Χ.) η Σπάρτη ενέδωσε στις εκκλήσεις της Ακάνθου και της Απολλωνίας, οι οποίες φοβούνταν ότι θα καταλαμβάνονταν από τους Χαλκιδείς, να εκστρατεύσει εναντίον της Ολύνθου. Μετά από τριετή πόλεμο χωρίς νικητή, οι Χαλκιδείς συμφώνησαν να διαλύσουν το κοινό (379). H "διάλυση" ήταν τυπική, γιατί βρίσκουμε δύο χρόνια αργότερα το κοινό ανάμεσα στα μέλη της Αθηναϊκής ναυτικής συμμαχίας (378-7). Είκοσι δύο χρόνια αργότερα, κατά τη βασιλεία του Φιλίππου στη Μακεδονία, ο Δημοσθένης παρουσιάζει την Όλυνθο ισχυρότερη από την εποχή πριν την Σπαρτιατική εκστρατεία. Η πόλη, κατά γενική παραδοχή, ήταν πρώτου μεγέθους και το κοινό περιλάμβανε 32 πόλεις.

Στον πόλεμο που ξέσπασε ανάμεσα στην Αθήνα και τους συμμάχους της, το 357-55 , η Όλυνθος ήταν αρχικά σύμμαχος του Φίλιππου. Αργότερα , θορυβημένοι οι Χαλκιδείς από την αύξηση της δύναμης του Φίλιππου, σύναψαν συμμαχία με την Αθήνα αλλά, παρά τις προσπάθειες της τελευταίας και ειδικά του Δημοσθένη, η πόλη παραδόθηκε στο Φίλιππο (348), ο οποίος την κατέσκαψε.

Η πόλη των κλασικών χρόνων ήταν δομημένη σύμφωνα με το Ιπποδάμειο σύστημα, σε έκταση 600Χ300μ., με οικοδομικά τετράγωνα που χωρίζονταν από οριζόντιες και κάθετες οδούς. Αξιοσημείωτο είναι ότι δεν έχει βρεθεί το θέατρο της πόλης. Τα σπίτια είχαν δύο ορόφους, με εσωτερική αυλή. Στα νότια βρισκόταν η αγορά και στα ανατολικά τα σπίτια των πλουσίων. Ανάμεσα στις επαύλεις που ανασκάφηκαν είναι αυτές της Αγαθής Τύχης, του Ηθοποιού, καθώς επίσης και των Διδύμων Ερώτων. Σε αυτές βρέθηκαν ψηφιδωτά δάπεδα, αγγεία, κοσμήματα και πήλινα ειδώλια. Τα πρώτα αρχαιολογικά ευρήματα ήρθαν στο φως το 1928. Οι πιο πρόσφατες ανασκαφές έγιναν τη δεκαετία του ' 90.

Η Όλυνθος είχε κόψει νόμισμα, και αρκετά αρχαία κέρματα έχουν διασωθεί.
Το αργυρό Φοινικικό τετράδραχμο της εποχής του 4ου αι. π.Χ. απεικονίζει τον δαφνοφόρο Απόλλωνα. Η πίσω όψη φέρει την επιγραφή [Χ]ΑΛ, ΚΙΔ, ΕΩΝ στο επάνω, δεξιό και αριστερό άκρο αντίστοιχα και απεικονίζει μια επτάχορδη φόρμιγα. Το κέρμα έχει διάμετρο 24 χιλ. και ζυγίζει 14,33 γραμ..
Ένα άλλο αργυρό Φοινικικό τετράδραχμο της ίδιας εποχής απεικονίζει επίσης τον δαφνοφόρο Απόλλωνα. Η πίσω όψη φέρει την επιγραφή ΧΑΛ, ΚΙΔ, [Ε]ΩΝ στο επάνω, δεξιό και αριστερό άκρο αντίστοιχα και απεικονίζει μια επτάχορδη φόρμιγα. Το κέρμα έχει διάμετρο 25 χιλ. και ζυγίζει 13,13 γραμ..
Ένα ακόμα αργυρό Φοινικικό τετρόβολο της ίδιας εποχής και των ίδιων χαρακτηριστικών έχει διάμετρο 14 χιλ. και ζυγίζει 2,36 γραμ..

Β΄ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΣ - ΙΣΚΙΑ

Η Ίσκια (ιταλ. Ischia) είναι το όγδοο μεγαλύτερο ιταλικό νησί με έκταση 46 τ.χλμ και πληθυσμό 62.027 κατοίκους. Πρωτεύουσα του νησιού είναι η Ίσκια με πληθυσμό 18.253 κατοίκους.

Στις αρχές του 8ου αιώνα π.Χ. οι Ευβοείς ίδρυσαν στην Ίσκια αποικία με το όνομα Πιθηκούσσες. Ήταν οι πρώτη αποικία που ίδρυσαν οι Ευβοείς στην δύση και αποτέλεσε αφετηρία για την ίδρυση νέων αποικιών στην περιοχή τα επόμενα χρόνια. Λίγα χρόνια αργότερα πέρασαν από την Ίσκια στην απέναντι ακτή ιδρύοντας την αποικία Κύμη

Β΄ ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΣ - ΚΥΜΗ

 

Η Κύμη ήταν αρχαία ελληνική αποικία της Κάτω Ιταλίας στην περιοχή της Καμπανίας, βορειοδυτικά της Νάπολης. Ιδρύθηκε από Ευβοείς από την Χαλκίδα και την Κύμη στα μέσα του 8ου αιώνα. Ήταν η πρώτη ελληνική αποικία στην Ιταλική ενδοχώρα και από τις πρώτες αποικίες που ιδρύθηκαν κατά τον δεύτερο ελληνικό αποικισμό . Από την αποικία Κύμη θεωρείται πως εισήχθη τοελληνικό αλφάβητο στην Ιταλική χερσόνησο.

Ιστορία 

Πρώιμη περίοδος 

Η Κύμη ιδρύθηκε κατά τον 8ο αιώνα π.Χ. από αποίκους που προέρχονταν από την Εύβοια, και συγκεκριμένα από τις πόλεις Χαλκίδα και Κύμη, με αρχηγούς τον Ιπποκλή τον Κυμαίο και τον Μενασθένη από την Χαλκίδα, όπως αναφέρει ο Στράβων. Οι Ευβοείς είχαν αποικίσει αρχικά το απέναντι νησί Ίσκια, το οποίο ονομαζόταν Πιθηκούσσες. Με βάση τις Πιθηκούσσες αποίκησαν στην συνέχεια την απέναντι ακτή. Η πόλη ευδοκίμησε τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής της και λίγα χρόνια μετά ίδρυσε την αποικία Ζάγκλη στην Σικελία, την μετέπειτα Μεσσήνη. Η κυριαρχία της Κύμης στην περιοχή ενισχύθηκε τα επόμενα χρόνια. Τον 5ο αιώνα π.Χ. ίδρυσε λίγο νοτιότερά της την αποικία Νεάπολη, την μετέπειτα Νάπολη.

Η άνοδος της Κύμης οδήγησε τις γειτονικές φυλές να συνασπιστούν εναντίον της. Ο συνασπισμός αυτός όμως ηττήθηκε από τους Κυμαίους το 524 π.Χ. Η Κύμη βρισκόταν τότε υπό την ηγεσία του Αριστόδημου του Μαλακού. Οι Κυμαίοι επίσης συμμαχώντας με τους Συρακούσιους νίκησαν τον Ετρουσκικό στόλο στην ναυμαχία της Κύμης το 474 π.Χ.

Κατάκτηση από τους Όσκους και τους Ρωμαίους 

Η Κύμη τελικά κατέρρευσε το 421 π.Χ. όταν η τοπική φυλή των Όσκων κατέλαβε την πόλη και ερήμωσε την γύρω περιοχή. Πολλοί κάτοικοι της Κύμης μετά την καταστροφή κατέφυγαν στην γειτονική τους αποικία, Νεάπολη. Η Κύμη στην συνέχεια το 338 π.Χ. πέρασε κάτω από την εξουσία των Ρωμαίων. Κατά τον δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο η Κύμη αντιστάθηκε στον στρατό του Αννίβα.

Κατά την Ρωμαϊκή περίοδο η πόλη δεν γνώρισε ταραχές, και η ηρεμία αυτή διατηρήθηκε μέχρι τις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ , οπότε η Κύμη δέχτηκε επανειλημμένες επιθέσεις και καταστροφές από τους Γότθους. Τον 6ο αιώνα οι Βυζαντινοί με τον στρατηγό Βελισάριο ανέκτησαν τον έλεγχο της περιοχής για διάρκεια μισού αιώνα περίπου, οπότε και κυριάρχησαν οι Λομβαρδοί. Η Κύμη καταστράφηκε τελικά το 1207 όταν μία δύναμη από την Νάπολη κατέστρεψε την πόλη που είχε μετατραπεί σε οχυρό ληστών.

Η Κυμαία Σίβυλλα 

Η Κυμαία Σίβυλλα ήταν ιέρεια του μαντείου του Απόλλωνα στην Κύμη. Η Σίβυλλα αυτή ήταν η διασημότερη στον Ρωμαϊκό κόσμο, αντίστοιχα με την Σίβυλλα της Ερυθραίας για τον ελληνικό κόσμο. Το ιερό της Κυμαίας Σίβυλλας ανασκάφηκε το 1932

Β΄ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΣ - ΖΑΓΚΛΗ - ΜΕΣΣΗΝΗ

Η Μεσσήνη (ιταλ. Messina) είναι η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Σικελίας και πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας. Ιδρύθηκε από Έλληνες αποίκους ως Ζάγκλη και λίγο αργότερα πήρε το σημερινό της όνομα, προς τιμήν της πελοποννησιακής Μεσσήνης.

Ο πληθυσμός του κέντρου της πόλης μόνο ανέρχεται στους 250.000 κατοίκους ενώ μαζί με τα περίχωρα οι κάτοικοι φτάνουν τους 500.000. Η οικονομία της πόλης βασίζεται κυρίως στο λιμάνι της που εξυπηρετεί ταυτοχρόνως εμπορικούς και στρατιωτικούς σκοπούς και διαθέτει πολυάριθμα ναυπηγεία. Η γεωργική ανάπτυξη της περιοχής συνίσταται στην παραγωγή εσπεριδοειδών και λοιπόν φρούτων, λαχανικών και κρασιού.

Ιστορία 

Η πόλη ιδρύθηκε κατά την διάρκεια του 8ου αιώνα π.Χ. από Ευβοείς. Το αρχικό όνομά της πόλης ήταν Ζάγκλη, το οποίο οφειλόταν στο σχήμα του κόλπου στον οποίο ήταν χτισμένη, καθώς ζάγκλον στα αρχαία ελληνικά σημαίνει Δρεπάνι. Η παράδοση απέδιδε επίσης την ονομασία της πόλης στον μυθικό βασιλιά Ζάγκλο. Η Ζάγκλη μετονομάστηκε σε Μεσσήνη από τον τύραννο του Ρήγιου Αναξίλαο ο οποίος την κατέλαβε στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. και εγκατέστησε σε αυτή πολλούς Μεσσήνιους. Το 397 π.Χ. η Μεσσήνη καταστράφηκε από τους Καρχηδόνιους καθώς ηττήθηκε από αυτούς στην μάχη της Μεσσήνης. Στην συνέχεια η πόλη πέρασε στον έλεγχο των Συρακουσών. Το 288 πολιορκήθηκε και κατακτήθηκε από τους Μαμερτίνους μισθοφόρους. Οι Μαμερτίνοι κράτησαν την πόλη για 20 χρόνια. Επειδή εξαπέλυαν επιδρομές κατά των γειτονικών πόλεων ο τύραννος των Συρακουσών Ιέρων εκστράτευσε εναντίον τους, τους νίκησε στους Μύλους και στην συνέχεια πολιόρκησε την Μεσσήνη. Για βοήθεια οι Μαμερτίνοι στράφηκαν στην Καρχηδόνα και στην Ρώμη με αποτέλεσμα να ξεσπάσει ο πρώτος Καρχηδονιακός πόλεμος. Οι Ρωμαίοι επικράτησαν και απέκτησαν τον έλεγχο της πόλης που παρέμεινε Ρωμαϊκή μέχρι την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Β΄ ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΣ - ΡΗΓΙΟ

Το Ρήγιο (σήμερα Ρέτζιο Ντι Καλάμπρια Ιταλικά:Reggio di Calabria) είναι πόλη της νότιας Ιταλίας στην περιοχή της Καλαβρίας, χτισμένη στην θέση της ομώνυμης αρχαίας ελληνικής αποικίας. Αποτελεί έδρα της ομώνυμης επαρχίας και ο πληθυσμός είναι 186.134 κάτοικοι με βάση εκτίμηση του 2009.

Ιστορία

Αρχαία ιστορία

Το Ρήγιο ήταν μία από τις αρχαιότερες ελληνικές αποικία της Κάτω Ιταλίας. Ιδρύθηκε το 720 π.Χ. από Ευβοείς και αρχικά ονομαζόταν Ερυθρά. Η πόλη βρισκόταν σε ιδιαίτερα προνομιακή θέση, καθώς ήταν χτισμένη σχεδόν στο νοτιότερο σημείο της Ιταλικής χερσονήσου, στον πορθμό της Μεσσήνης.

Το Ρήγιο ήταν από τις σημαντικότερες πόλεις της Μεγάλης Ελλάδας, φτάνοντας σε μεγάλη οικονομική και πολιτική ισχύ κατά την διάρκεια του 6ου και του 5ου αιώνα π.Χ. Η πόλη βρέθηκε στην μεγαλύτερη ακμή της την περίοδο διακυβέρνησης του τυράννου Αναξίλαου. Ο Αναξίλαος επέκτεινε την εξουσία του και στη γειτονική Ζάγκλη με αποτέλεσμα να εξουσιάζει μία μεγάλη περιοχή της Νότιας Ιταλίας. Κατά το διάστημα αυτό το Ρήγιο γνώρισε σημαντική πολιτιστική άνθηση και αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα γλυπτικής και ποίησης της Μεγάλης Ελλάδας με κύριους εκπροσώπους τον γλύπτη Πυθαγόρα και τον ποιητή Ίβυκο.

Το Ρήγιο κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου συμμάχησε με την Αθήνα. Το Ρήγιο αποτέλεσε την βάση των επιχειρήσεων των Αθηναίων κατά την διάρκεια της Σικελικής εκστρατείας. Λίγα χρόνια μετά το τέλος του πολέμου, το 387 π.Χ. καταλήφθηκε από τιςΣυρακούσες οι οποίες συμμάχησαν με την γειτονική πόλη του Ρήγιου, τους Επιζεφύριους Λοκρούς με αποτέλεσμα να τερματιστεί η περίοδος της ανεξαρτησίας του.

Τα επόμενα χρόνια το Ρήγιο γνώρισε επιδρομές από τους Βρέττιους που είχαν ως αποτέλεσμα να καταφύγει στην βοήθεια της Ρώμης και να γίνει σύμμαχός της. Την περίοδο των πολέμων που διεξήγαγε ο Πύρρος στην Νότια Ιταλία το Ρήγιο ήταν με το μέρος της Ρώμης. Λόγω της φιλικής σχέσης της πόλης με τους Ρωμαίους γνώρισε σημαντική ανάπτυξη κάτω από την Ρωμαϊκή κυριαρχία. Το 91 π.Χ. η πόλη σχεδόν ισοπεδώθηκε από ισχυρό σεισμό που συνοδεύτηκε και από μεγάλο τσουνάμι. Η πόλη ξαναχτίστηκε από τους Ρωμαίους που της έδωσαν το όνομα Ρέτζιο-Ιουλία.

Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία

Κατά την Βυζαντινή περίοδο το Ρήγιο ήταν κέντρο των Βυζαντινών κτήσεων της περιοχής. Στην συνέχεια έγινε πρωτεύουσα του Δουκάτου της Καλαβρίας. Λόγω της στρατηγικής θέσης της θέσης η πόλη έγινε στόχος πολλών επιδρομέων. Υπήρξε διεκδικούμενη από Σαρακηνούς,Λομβαρδους και Βυζαντινούς για διάστημα τριών αιώνων περίπου για να καταλήξει Νορμανδική κτήση το 1060. Τον 12ο αιώνα το Ρήγιο έγινε μέρος του Βασιλείου της Σικελίας. Η πόλη στην συνέχεια έγινε μέρος του Βασιλείου της Νάπολης και τον 14ο αιώνα έγινε πάλι σημαντικό διοικητικό κέντρο στην περιοχή. Η πόλη έγινε μέρος του σύγχρονου Ιταλικού κράτους το 1860 μαζί με την υπόλοιπη Νότια Ιταλία

Η ΙΠΠΑΡΧΙΑ , Η ΚΥΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ

Η Ιππαρχία γεννήθηκε το 328π.χ ή το 325π.Χ
στη Μαρώνεια της Θράκης και ήταν γόνος
πλούσιας οικογένειας. Ήταν αδελφή του
κυνικού φιλοσόφου Μητροκλέους και υπήρξε
και η ίδια μαθήτρια της κυνικής σχολής
της Θήβας, στην οποία δίδασκε ο Κράτης και ο
ο αδελφός της Μητροκλής τον 4ο π.Χ αιώνα.

Υπήρξε η πρώτη γυναίκα μαθήτρια κυνικής σχολής.
Ερωτεύτηκε τρελά τον φίλο του αδελφού της,
επίσης κυνικό φιλόσοφο, τον Κράτη,
και θαύμαζε τον τρόπο ζωής του,
που περιοριζόταν στα απολύτως απαραίτητα,
απαλλαγμένος από τις ανάγκες.

Ζούσε σκληραγωγημένος, πάμπτωχος, αν και
καταγόταν από πλούσια και αριστοκρατική οικογένεια
αντισυμβατικός, και σεξουαλικά απελευθερωμένος,
που για τα ήθη της εποχής του, θεωρούνταν προκλητικός.

Μάταια οι γονείς της προσπαθούσαν να την
πείσουν να διαλέξει για σύζυγο, κάποιον
από τους πλούσιους αριστοκράτες που την
πολιορκούσαν. Η Ιππαρχία απειλούσε πως
θα αυτοκτονούσε αν δεν της επέτρεπαν
να τον παντρευτεί.

Οι γονείς της απεγνωσμένοι από την συμπεριφορά
της κόρης τους, ζήτησαν από τον ίδιο τον Κράτη
να την πείσει πως δεν ήταν κατάλληλος σύζυγος γι' αυτήν.

Ο φιλόσοφος Κράτης χρησιμοποίησε ένα ασυνήθιστο
επιχείρημα για να την πείσει.
Σηκώθηκε όρθιος μπροστά της, έβγαλε
όλα του τα ρούχα και της είπε:

"ὁ μὲν νυμφίος οὗτος, ἵ δὲ κτῆσις αὕτη,
πρὸς ταῦτα βουλεύου· οὐδὲ γὰρ ἔσεσθαι
κοινωνός, εἰ μὴ καὶ τῶν αὐτῶν
ἐπιτηδευμάτων γενηθείης."

"αυτός είναι ο γαμπρός και αυτή η περιουσία του.
Αποφάσισε μετά από σκέψη, γι' αυτά.
Διότι δεν θα είσαι σύντροφος, αν δεν
αποδεχθείς και τις συνήθειες μου".

Η Ιππαρχία ήταν τόσο ερωτευμένη με το
ελεύθερο πνεύμα αυτού του φιλοσόφου,
που ούτε ο τρόπος ζωής του την ένοιαζε,
ούτε η ασχήμια, ούτε και η καμπούρα του,
όπως σημειώνει ο Διογένης Λαέρτιος.
Δέχτηκε να μοιραστεί μαζί του τη ζωή της.
Ντύθηκε ανδρικά ρούχα, όμοια με του Κράτη,
ζούσαν όπου έβρισκαν ακόμη και μέσα σε πυθάρια,
όπως ο Διογένης, (Simplicius Phil.,)

[(Κράτητι μὲν ὁ πίθος ἤρκεσεν εἰς οἴκησιν,
καὶ γαμετὴν ἔχοντι τὴν καλὴν Ἱππαρχίαν]

και συνουσιαζόταν μαζί του ελεύθερα στο δρόμο,
ακολουθώντας έναν ιδιαίτερα πρωτοποριακό τρόπο ζωής,
ακόμη και για τα σημερινά δεδομένα.
Μαζί απέκτησαν και ένα γιο που τον ονόμασαν
Πασικλέα και ίσως και ένα κορίτσι.

Ο ίδιος ο Κράτης ονόμασε το γάμο τους κυνογάμια,
αφού δημοσίως συνουσιαζόταν μαζί της και τέλεσε
τα κυνογάμια στην Ποικίλη στοά.

(γήμας δὲ Ἱππαρχίαν τὴν Μαρωνεῖτιν κυνογαμίαν τὸν γάμον ἐκάλεσε).


Ας δούμε όμως τι γράφει το λεξικό της Σούδας
για τον Κράτη και το γάμο του με την Ιππαρχία
και όσα προκλητικά έπραξε.

Suda, Lexicon

<Κράτης,> Ἀσκώνδου, Θηβαῖος, φιλόσοφος Κυνικός, μαθητὴς
Διογένους καὶ Βρύσωνος τοῦ Ἀχαιοῦ· ὃς ἐξαργυρίσας τὴν οὐσίαν
δέδωκε τὰ ἀργύρια τραπεζίτῃ εἰπών, εἰ οἱ παῖδες αὐτῷ φιλοσοφή-
σουσι, τῷ δήμῳ δοῦναι, εἰ δὲ μή, τοῖς παισὶν αὐτοῖς. γήμας δὲ
Ἱππαρχίαν τὴν Μαρωνεῖτιν κυνογαμίαν τὸν γάμον ἐκάλεσε. παῖδα
δὲ ἔσχεν ἐξ αὐτῆς Πασικλέα. ἦν δὲ ἐπὶ τῆς ριγʹ Ὀλυμπιάδος.
ἐπεκλήθη δὲ Θυρεπανοίκτης διὰ τὸ ἀδεῶς ἐπεισιέναι εἰς παντός,
οὗπερ ἠβούλετο, οἶκον. οὗτος καταλιπὼν τὴν οὐσίαν μηλόβοτον,
ἀρθεὶς ἐπὶ τοῦ βωμοῦ εἶπεν· ἐλευθεροῖ Κράτητα Θηβαῖον Κράτης.
ἔγραψε φιλόσοφα. ὅτι Κράτης εἶπεν· ἔρωτα παύει λιμός· εἰ δὲ
μή, χρόνος· ἂν δὲ μηδὲ τούτῳ δύνασαι, βρόχος. οὗτος κατεπόντωσε
τὴν οὐσίαν, ὡς λέγει Φιλόστρατος ὁ Λήμνιος ἐν τῷ βίῳ Ἀπολλωνίου
τοῦ Τυανέως. καὶ ζήτει ἐν τῷ Ἀναξαγόρας.


Theodoretus Scr. Eccl., Theol.,

Οὗτος εἰώθει λέγειν, τῆς εἰς τὰ ἀφροδίσια ὁρμῆς
κατάπλασμα λιμὸν εἶναι, εἰ δὲ μή, βρόχον.
Ἀλλὰ τοῦ πάθους ἐπαναστάντος,
Ἱππαρχίαν τὴν Μαρωνεῖτιν δημοσίᾳ ἔγημε
καὶ τὰ κυνογάμια ἐν τῇ Ποικίλῃ ἐτέλεσεν,
ἐρρῶσθαι πολλὰ φράσας τῇ ὑψηγορίᾳ τῶν λόγων.


Σε κάποιο συμπόσιο που παρέθεσε ο βασιλιάς
της Θράκης Λυσίμαχος, ο Θεόδωρος έκανε μια
ιδιαίτερα αισχρή χειρονομία για να την ταπεινώσει.
Τράβηξε το ρούχο της, ώστε να την ξεγυμνώσει.
Η Ιππαρχία έμεινε ατάραχη, αλλά ο Θεόδωρος δεν
σταμάτησε εκεί, και είπε:

"αὕτη ἐστὶν ἵ τὰς παρ' ἱστοῖς ἐκλιποῦσα κερκίδας;"

"αυτή είναι που παράτησε τις σαΐτες και τον αργαλειό;"

"ἐγώ," φησίν, "εἰμί, Θεόδωρε· ἀλλὰ μὴ κακῶς σοι
δοκῶ βεβουλεῦσθαι περὶ αὑτῆς, εἰ, τὸν χρόνον ὃν
ἔμελλον ἱστοῖς προσαναλώσειν,
τοῦτον εἰς παιδείαν κατεχρησάμην;"

"εγώ είμαι είπε Θεόδωρε, αλλά μήπως νομίζεις
ότι κακώς έπραξα, που δεν δαπάνησα τον χρόνο
μου στον αργαλειό αλλά τον χρησιμοποίησα
για την παιδεία;"

Ας δούμε όμως ποιός ήταν ο Θεόδωρος
σύμφωνα με το λεξικό της Σούδας:

Suda, Lexicon

<Θεόδωρος,> ὁ ἐπίκλην Ἄθεος, ὃς ἠκροάσατο Ζήνωνος τοῦ
Κιτιέως, διήκουσε δὲ καὶ Βρύσωνος καὶ Πύρρωνος τοῦ Ἐφεκτικοῦ.
ἀδιαφορίαν δοξάζων καὶ παραδιδοὺς αἵρεσιν ἰδίαν εὗρεν, ἥτις Θεο-
δώρειος ἐκλήθη. οὗτος ἔγραψε πολλὰ συντείνοντα εἰς τὴν οἰκείαν
theta.150.5
αἵρεσιν, καὶ ἄλλα τινα. οὗτος εἶπε πρὸς Ἱππαρχίαν, τὴν γυναῖκα
Κράτητος· αὕτη ἐστὶν ἡ τὰς πρὸς ἱστοὺς ἐκλιποῦσα κερκίδας καὶ τρί-
βωνα φοροῦσα.

Σε βιβλία του Κράτητος αναφέρεται ότι
η Ιππαρχία ήταν άριστη φιλόσοφος,
γράφοντας τραγωδίες με υψηλότατο φιλοσοφικό
χαρακτήρα, που δήλωναν και τον ελεύθερο τρόπο
σκέψης και ζωής της.
Πέθανε σε βαθιά γεράματα και τάφηκε στην Βοιωτία.


Ορισμένα αποσπάσματα που αναφέρονται
σε όσα είπε η Ιππαρχία:

Ἱππαρχίᾳ.

28.1.1
Αἱ γυναῖκες ἀνδρῶν οὐκ ἔφυσαν χείρους. Ἀμαζόνες
γοῦν αἱ τοσαῦτα ἔργα ἀσκήσασαι ἐν οὐδενὶ ἀνδρῶν
ἐμειονέκτησαν. ὥστε εἰ μέμνησαι τούτων, μὴ ἀπολιποῦ
τούτων· οὐ γὰρ ἂν πείσειας ἡμᾶς, ὡς παρ' ἑαυτῇ θρύπτει.
28.1.5
αἰσχρὸν δὲ ὡς ἐπὶ τούτῳ συγκυνίζειν καὶ ἐν πύλαις
εὐδοκιμήσασαν τῷ γαμέτῃ καὶ τῷ πλούτῳ νῦν μετα-
νοεῖν καὶ ἐκ μέσης τῆς ὁδοῦ ἀναστρέφειν.
Τῇ αὐτῇ.

29.1.1
Οὐκ ἀπὸ τοῦ ἀδιαφορεῖν περὶ πάντα κυνικὴν τὴν φι-
λοσοφίαν ἡμῶν ἐκάλεσαν ἀλλ' ἀπὸ τοῦ σφοδρῶς ὑπο-
μένειν τὰ ἄλλοις διὰ μαλακίαν ἢ δόξαν ἀνυπομόνητα,
ὥστε διὰ τοῦτο καὶ οὐ διὰ τὰ πρῶτα κεκλήκασι κύνας
29.1.5
ἡμᾶς. μένε οὖν καὶ συγκύνιζε (οὐ γὰρ ἔφυς χείρων
Epistle 29, section 1, line 6
ἡμῶν· οὐδὲ γὰρ αἱ κύνες τῶν κυνῶν), ἵνα σοι γένηται
καὶ ἀπὸ τῆς φύσεως ἐλευθερωθῆναι, ὥστε ἀπὸ τοῦ
νόμου ἢ διὰ κακίαν πάντες δουλεύουσιν.
Τῇ αὐτῇ.

30.1.1
Ἔπεμψά σοι τὴν ἐξωμίδα, ἣν ὑφηναμένη μοι
ἔπεμψας, ὅτι ἀπαγορεύεται τοῖς καρτερίᾳ χρωμένοις
τοιαῦτα ἀμπέχεσθαι, καὶ ἵνα σε τούτου τοῦ ἔργου
ἀποπαύσαιμι, εἰς ὃ πολλῇ σπουδῇ ἐξῆλθες, ἵνα τις
30.1.5
δόξῃς φίλανδρος τοῖς πολλοῖς εἶναι. ἐγὼ δὲ εἰ μὲν διὰ
ταῦτά σε ἠγόμην, εὖ γε ποιεῖς καὶ αὐτὴ διὰ τούτων
ἐπιδεικνυμένη μοι· εἰ δὲ διὰ φιλοσοφίαν, ἧς καὶ αὐτὴ
ὠρέχθης, τὰ τοιαῦτα σπουδάσματα ἔα χαίρειν, πειρῶ
δὲ εἰς τὰ κρείττω τῶν ἀνθρώπων τὸν βίον ὠφελεῖν.
30.1.10
ταῦτα γὰρ ἔμαθες καὶ παρ' ἐμοὶ καὶ παρὰ Διογένει.
Τῇ αὐτῇ.

31.1.1
Λόγος ψυχῆς ἡγεμὼν καλὸν ἔργον καὶ μέγιστον ἀγα-
θὸν ἀνθρώποις. ζήτει οὖν, ὅτῳ τρόπῳ κτήσῃ τοῦτον·
ἀνθέξῃ γὰρ εὐδαίμονος βίου καὶ κτήματος. ζήτει δὲ
ἄνδρας σοφούς, κἂν δέῃ ἐπ' ἔσχατα γῆς ἀφικνεῖσθαι.
Τῇ αὐτῇ.

32.1.1
Ἧκόν τινες παρὰ σοῦ κομίζοντες ἐξωμίδα καινήν,
ἣν ἔφασκον ποιῆσαί σε, ἵνα ἔχοιμι ἐς τὰ χειμάδια.
ἐγὼ δὲ ὅτι μέν σοι μέλω, ἀπεδεξάμην σε, ὅτι δὲ ἔτι
ἰδιωτεύεις καὶ οὐ φιλοσοφεῖς, εἰς ὅ σε προυτρεψάμην,
32.1.5
μέμφομαι. ἔτι οὖν καὶ νῦν ἐπάνηκε, εἴ σοι ὄντως
μέλει καὶ οὐ καλλωπίζῃ ἐπὶ τούτῳ, καὶ σπούδαζε δι'
ἃ ἐπεθύμησας ἡμῖν συνελθεῖν πρὸς γάμον ταῦτα πράτ-
τειν, ταλασίας δὲ τὰς μικρὰς ὠφελείας ἔα ποιεῖν ταῖς
ἄλλαις γυναιξίν, αἳ μηδενὸς τῶν αὐτῶν σοι ὠρέχθησαν.
Τῇ αὐτῇ.
Epistle 33, section 1, line 1
Ἐπυθόμην σε ἀποτεκεῖν καὶ εὐμαρῶς· σὺ μὲν γὰρ
οὐδὲν ἡμῖν ἐδήλωσας. χάρις δὲ θεῷ καὶ σοί. πέ-
πεισαι ἄρα ὅτι τὸ πονεῖν αἴτιόν ἐστι τοῦ μὴ πονεῖν·
οὐδὲ γὰρ ἂν ὧδέ γ' εὐμαρῶς ἀπέτεκες, εἰ μὴ κύουσα
33.1.5
ἐπόνεις ὥσπερ οἱ ἀγωνισταί. ἀλλ' αἱ πολλαὶ γυναῖ-
κες, ἐπειδὰν κύωσι, θρύπτονται· ἐπειδὰν δὲ ἀποτέκω-
σιν, αἷς δ' ἂν συμβῇ περισωθῆναι, νοσερὰ τὰ βρέφη
γεννῶνται. ἀλλ' ἐπιδείξασα, εἰ ὅπερ ἐχρῆν ἥκειν
ἀφῖκται, μελέτω σοι τούτου τοῦ σκυλακίου ἡμῶν·
33.1.10
μελήσει δέ, ἐὰν ἀσφαλῶς σαυτῇ παραπλησίως ἐπεις-
έλθῃς. **.
33.2.1
ἔστω οὖν λουτρὸν μὲν ψυχρόν, σπάρ-
γανα δὲ τρίβων, τροφὴ δὲ γάλακτος ὅσον γε μὴ ἐς
κόρον, βαυκαλήσεις δὲ ἐν ὀστρακίῳ χελώνης· τοῦτο
γάρ φασι καὶ πρὸς νοσήματα παιδικὰ διαφέρειν. ἐπει-
33.2.5
δὰν δὲ ἐς τὸ λαλεῖν ἢ περιπατεῖν ἔλθῃ, κοσμήσασα
αὐτὸ μὴ ξίφει, ὥσπερ ἡ Αἴθρα τὸν Θησέα, ἀλλὰ
βακτηρίᾳ καὶ τρίβωνι καὶ πήρᾳ, τοῖς μᾶλλον δυναμέ-
νοις φυλάττειν ἀνθρώπους ξιφῶν, πέμπε Ἀθήναζε. τὰ
δ' ἄλλα ἡμῖν μελήσει πελαργὸν ἐς τὸ γῆρας ἑαυτῶν
33.2.10
ἀντὶ κυνὸς θρέψαι.




Διογένης Λαέρτιος vi 96-98 -ΙΠΠΑΡΧΙΑ-


Ἐθηράθη δὲ τοῖς λόγοις καὶ ἵ ἀδελφὴ τοῦ
Μητροκλέους Ἱππαρχία. Μαρωνεῖται δ' ἦσαν ἀμφότεροι.
Καὶ ἤρα τοῦ Κράτητος καὶ τῶν λόγων καὶ τοῦ βίου,
οὐδενὸς τῶν μνηστευομένων ἐπιστρεφομένη,
οὐ πλούτου, οὐκ εὐγενείας, οὐ κάλλους·
ἀλλὰ πάντ' ἦν Κράτης αὐτῇ. καὶ δὴ καὶ ἠπείλει
τοῖς γονεῦσιν ἀναιρήσειν αὑτήν, εἰ μὴ τούτῳ δοθείη.
Κράτης μὲν οὖν παρακαλούμενος ὑπὸ τῶν γονέων
αὐτῆς ἀποτρέψαι τὴν παῖδα, πάντ' ἐποίει,
καὶ τέλος μὴ πείθων, ἀναστὰς καὶ ἀποθέμενος
τὴν ἑαυτοῦ σκευὴν ἀντικρὺ αὐτῆς ἔφη,
"ὁ μὲν νυμφίος οὗτος, ἵ δὲ κτῆσις αὕτη,
πρὸς ταῦτα βουλεύου· οὐδὲ γὰρ ἔσεσθαι κοινωνός,
εἰ μὴ καὶ τῶν αὐτῶν ἐπιτηδευμάτων γενηθείης."
Εἵλετο ἵ παῖς καὶ ταὐτὸν ἀναλαβοῦσα σχῆμα συμπεριῄει
τἀνδρὶ καὶ ἐν τῷ φανερῷ συνεγίνετο καὶ ἐπὶ τὰ δεῖπνα ἀπῄει.
ὅτε καὶ πρὸς Λυσίμαχον εἰς τὸ συμπόσιον ἦλθεν,
ἔνθα Θεόδωρον τὸν ἐπίκλην Ἄθεον ἐπήλεγξε,
σόφισμα προτείνασα τοιοῦτον·
ὃ ποιῶν Θεόδωρος οὐκ ἂν ἀδικεῖν λέγοιτο,
οὐδ' Ἱππαρχία ποιοῦσα τοῦτο ἀδικεῖν λέγοιτ' ἄν·
Θεόδωρος δὲ τύπτων ἑαυτὸν οὐκ ἀδικεῖ, οὐδ'
ἄρα Ἱππαρχία Θεόδωρον τύπτουσα ἀδικεῖ.
ὁ δὲ πρὸς μὲν τὸ λεχθὲν οὐδὲν ἀπήντησεν,
ἀνέσυρε δ' αὐτῆς θοἰμάτιον· ἀλλ' οὔτε
κατεπλάγη Ἱππαρχία οὔτε διεταράχθη ής γυνή.
ἀλλὰ καὶ εἰπόντος αὐτῇ,
"αὕτη ἐστὶν (E. Ba. 1236)
ἵ τὰς παρ' ἱστοῖς ἐκλιποῦσα κερκίδας;",
"ἐγώ," φησίν, "εἰμί, Θεόδωρε· ἀλλὰ μὴ κακῶς σοι
δοκῶ βεβουλεῦσθαι περὶ αὑτῆς, εἰ, τὸν χρόνον ὃν
ἔμελλον ἱστοῖς προσαναλώσειν, τοῦτον εἰς παιδείαν
κατεχρησάμην;" καὶ ταῦτα μὲν καὶ ἄλλα μυρία τῆς φιλοσόφου.

Φέρεται δὲ τοῦ Κράτητος βιβλίον Ἐπιστολαί,
ἐν αἷς ἄριστα φιλοσοφεῖ, τὴν λέξιν ἔστιν ὅτε
παραπλήσιος Πλάτωνι. γέγραφε καὶ τραγῳδίας
ὑψηλότατον ἐχούσας φιλοσοφίας χαρακτῆρα,
οἷόν ἐστι κἀκεῖνο (N2 pp. 809 sq.)·
οὐχ εἷς πάτρας μοι πύργος, οὐ μία στέγη,
πάσης δὲ χέρσου καὶ πόλισμα καὶ δόμος
ἕτοιμος ἵμῖν ἐνδιαιτᾶσθαι πάρα.
Ἐτελεύτησε δὲ γηραιὸς καὶ ἐτάφη ἐν Βοιωτίᾳ.



Ιδιαίτερα ελεύθερο πνεύμα η Ιππαρχία,
η πρώτη θα λέγαμε σήμερα φεμινίστρια.
Ζούσε σε πλήρη ισότητα με τον σύντροφο της,
πέταξε ακόμη και τα γυναικεία ρούχα της και
μαζί έζησαν ως σύγχρονοι ΧΙΠΠΥΣ δίνοντας
άλλον αέρα στην κυνική φιλοσοφία, που
διέφερε πολύ από όσα διακήρυτταν οι πρώτοι κυνικοί.

ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΖΩΗ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΗ ΣΤΗΝ
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ;
απαλλαγμένη από τις σκοτούρες της καθημερινότητας.
Μαγκιά τους.


Μήπως να το ρίχναμε και εμείς στον κυνισμό και να
γλυτώναμε από την ακρίβεια και την αβεβαιότητα του αύριο;

Β΄ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΣ - ΜΕΝΔΗ

Η Μένδη ήταν αρχαία πόλη της Χαλκιδικής, χτισμένη στο μέσο περίπου της χερσονήσου Κασσάνδρας (κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν χερσόνησος Παλλήνης), στις ακτές του Θερμαϊκού κόλπου.

Ιστορία 

Ιδρύθηκε πιθανόν τον 8ο αιώνα π.Χ. από αποίκους από την Ερέτρια στα πλαίσια του δεύτερου ελληνικού αποικισμού. Η πόλη πήρε το όνομα της από το φυτό Μίνθη, είδος μέντας που αφθονούσε στην περιοχή. Το εμπόριο ξυλείας αλλά και ο χρυσός και το ασήμι που υπήρχαν στην περιοχή οδήγησαν την Μένδη σε μεγάλη ακμή. Η πόλη είχε επεκτείνει τις εμπορικές της δραστηριότητες με τις πόλεις της Θράκης αλλά και με τις πόλεις της Κάτω Ιταλίας. Φημισμένο ήταν το κρασί που παρήγαγε γνωστό ως Μενδαίος οίνος.

Κατά την διάρκεια του 5ου αιώνα π.Χ. η Μένδη εντάχθηκε στην Δηλιακή συμμαχία και έγινε σύμμαχος των Αθηναίων, πληρώνοντας φόρο δεκαπέντε αττικά τάλαντα τον χρόνο. Το 423 αποσκίρτησε από την συμμαχία αλλά οι Αθηναίοι κατέστειλαν γρήγορα την επανάσταση. Κατά την διάρκεια του Πολεποννησιακού πολέμου η Μένδη, όπως και οι γειτονικές Τορώνη και Σκιώνη ήταν από τους βασικούς στόχους των αντιμαχόμενων πλευρών. Μετά το τέλος του πολέμου η Μένδη ανέκτησε την ανεξαρτησία της.

Κατά την διάρκεια του 4ου αιώνα π.Χ. η Μένδη προσπάθησε να αποφύγει την κυριαρχία της Ολύνθου μετά την ίδρυση του κοινού των Χαλκιδέων και αργότερα την Μακεδονική ηγεμονία χωρίς να το κατορθώσει. Με την ίδρυση της Κασσάνδρειας το 315 π.Χ. η Μένδη καθώς και άλλες γειτονικές πόλεις απορροφήθηκαν από αυτή.

Από την Μένδη καταγόταν ο γλύπτης Παιώνιος, γνωστός για το άγαλμα της Νίκης που είναι γνωστό ως Νίκη του Παιώνιου

Αρχαιολογικός χώρος 

Η τοποθεσία του αρχαιολογικού χώρου της Μένδης είχε προσδιοριστεί από το 1834 αλλά συστηματική ανασκαφή έγινε μεταξύ του 1986 και 1994. Ο αρχαιολογικός χώρος καλύπτει έκταση 1200 επί 600 μέτρων, σε ένα λόφο πάνω από την θάλασσα. Διαπιστώνεται συνεχής κατοίκηση από τον 9ο μέχρι τον 4ο αιώνα π.Χ

Ορφικός 'Υμνος Μουσών

Μνημοσύνης καὶ Ζηνὸς ἐριγδούποιο θύγατρες, Μοῦσαι Πιερίδες, μεγαλώνυμοι, ἀγλαόφημοι, θνητοῖς, οἷς κε παρῆτε, ποθεινόταται, πολύμορφοι, πάσης παιδείης ἀρετὴν γεννῶσαι ἄμεμπτον, θρέπτειραι ψυχῆς, διανοίας ὀρθοδότειραι, καὶ νόου εὐδυνάτοιο καθηγήτειραι ἄνασσαι, αἳ τελετὰς θνητοῖς ἀνεδείξατε μυστιπολεύτους, Κλειώ τ᾽ Εὐτέρπη τε Θάλειά τε Μελπομένη τε Τερψιχόρη τ᾽ Ἐρατώ τε Πολύμνιά τ᾽ Οὐρανίη τε Καλλιόπηι σὺν μητρὶ καὶ εὐδυνάτηι θεᾶι Ἁγνῆι. ἀλλὰ μόλοιτε, θεαί, μύσταις, πολυποίκιλοι, ἁγναί, εὔκλειαν ζῆλόν τ᾽ ἐρατὸν πολύυμνον ἄγουσαι.

Σεις αι θυγατέρες της Μνημοσύνης και του βροντερού Διός ώ ένδοξες Πιερίδες Μούσαι με την λαμπράν φήμην σεις εις όσους ανθρώπους παρευρεθήτε είσθε περιπόθητες, πολύμορφες, επειδή γεννάτε την άμεμπτον αρετήν πάσης παιδείας εσείς τρέφετε την ψυχήν και δίδετε την ορθήν κατεύθυνσιν εις την διανόησιν και είσθε αι οδηγοί βασίλισσαι του δυνατού νου σεις που εδείξατε εις τους ανθρώπους τας τελετάς, αι οποίοι εορτάζονται με μυστήρια, σεις η Κλειώ η Ευτέρπη, η Θάλεια, η Μελπομένη η Τερψιχόρη, η Ερατώ, η Πολυμνία, η Ουρανία και η μητέρα μου Καλλιόπη, πού είσθε αγνές θεές πολύ ισχυρές. Αλλά είθε ώ θεοί να προσέλθετε εις τους μύστας σεις πού είσθε πολυποίκιλοι καί αγναί και να φέρετε εις αυτούς δόξαν καί ζήλον (επιθυμίαν προς δόξαν) αξιεραστον και πολυύμνητον.

Οι εννέα Μούσες

"Άνδρα μοι ἔννεπε, μοῦσα, πολύτροπον.." (Προοίμιο Οδύσσσειας)

Για τις Μούσες υπήρχαν πολλές διαφορετικές εκδοχές στην αρχαιότητα, που αφορούσαν τόσο την καταγωγή τους, όσο και τον αριθμό τους. Φαίνεται, πάντως, ότι στα πολύ παλιά χρόνια ήταν Νύμφες των βουνών και των νερών, που σιγά σιγά όμως "προβιβάστηκαν" και απέκτησαν με τον καιρό συγκεκριμένες αρμοδιότητες.Πίστευαν πως κατοικούσαν στον Όλυμπο και τραγουδούσαν με τις ακούραστες φωνές τους θείες μελωδίες και ύμνους, παίζοντας λύρα.

Το θέμα των τραγουδιών τους ήταν πάντα η αρχοντική καταγωγή των θεών, τους οποίους εγκωμιάζουν. Κυρίως όμως υμνούν τον Δία και το μεγαλείο του, καθώς ήταν εκείνος που δημιούργησε τον "κόσμο" με την έννοια ότι έβαλε σε τάξη το σύμπαν και όρισε τους κανόνες που διέπουν τη ζωή των θεών και ανθρώπων. Το πόσο στενά δεμένες ήταν μαζί του φαίνεται από το ότι τις αποκαλούσαν "Ολυμπιάδες". Σπανιότερα δόξαζαν με τα τραγούδια τους το γένος των ανθρώπων και τους φημισμένους ήρωες. Το αρμονικό τους τραγούδι μάγευε το βασιλιά των θεών και των ανθρώπων, γέμιζε με ευφορία τις ψυχές όλων των θεών και γοήτευε ολόκληρη τη φύση η οποία στεκόταν ασάλευτη κάθε φορά που οι Μούσες ακούγονταν από την κορυφή του Ολύμπου, για να τις αφουγκραστεί: ο ουρανός, τα άστρα, η θάλασσα και τα ποτάμια, όλα σιωπούσαν ευλαβικά…

Οι Μούσες τραγούδησαν για να γιορταστούν οι γάμοι της Θέτιδας με τον Πηλέα και της Αρμονίας με τον Κάδμο. Τραγούδησαν ακόμη θρηνητικά στην ταφή του Αχιλλέα.

Η καταγωγή τους

Έλεγαν πως οι Μούσες γεννήθηκαν, επειδή ο Δίας, που γιόρταζε το γάμο του, ρώτησε τους καλεσμένους του, τους άλλους θεούς, αν τους έλειπε τίποτα. Εκείνοι τότε του απάντησαν πως θα έπρεπε να φτιάξει κάποιες θεότητες που θα υμνούσαν τον Δία με στίχους και μουσική αντάξια των κατορθωμάτων και του μεγαλείου του.

Ως προς την καταγωγή τους, οι πιο πολλοί πίστευαν πως μητέρα τους ήταν η Μνημοσύνη, που κοιμήθηκε μαζί με τον Δία στην Πιερία (δηλαδή την περιοχή βόρεια του Ολύμπου), για εννιά διαδοχικές νύχτες. Ένα χρόνο μετά η Μνημοσύνη γέννησε εννιάδυμα, κοντά στην κορυφή του Ολύμπου: εννιά κόρες, που τις μάγευε όλες η μουσική και η ποίηση και που από τότε αποτέλεσαν μια λαμπρή χορωδία. Τα ονόματά τους ήταν τα εξής: Κλειώ, Ευτέρπη , Θάλεια, Μελπομένη, Ερατώ, Τερψιχόρη, Πολύμνια, Ουρανία, Καλλιόπη. Ως προς τον αριθμό και την καταγωγή τους, οι άλλες εκδοχές ήταν πως ήταν κόρες του Ουρανού και της Γαίας, ή του Απόλλωνα, ακριβώς επειδή κι ο ίδιος σχετίζεται άμεσα με τη μουσική. Ο Απόλλωνας, μάλιστα, διεύθυνε τη χορωδία τους, γι' αυτό και ονομαζόταν Μουσαγέτης - "ηγέτης", διευθυντής των Μουσών. 

Η Καλλιόπη, η πρώτη των Μουσών και πιο σεβαστή απ' όλες, ήταν η Μούσα του ηρωικού έπους, η Κλειώ ήταν η Μούσα της ιστορίας, η Ευτέρπη της αυλητικής τέχνης, η Τερψιχόρη της λυρικής ποίησης (ενώ πιο παλιά ήταν η Μούσα του χορού), η Ερατώ του υμέναιου και του γάμου, άρα και της ερωτικής ποίησης. Η Μελπομένη ήταν η Μούσα της τραγωδίας, η Θάλεια της κωμωδίας, η Ουρανία της αστρονομίας και τέλος η Πολύμνια των ιερών ύμνων και της ευγλωττίας, των ύμνων ή των ασμάτων που ψάλλονται προς τιμή των θεών και των ηρώων. Πρέπει να σημειώσουμε ότι τους επικούς ποιητές τους ενέπνεαν ακόμη η Ουρανία και η Κλειώ.

Είτε όλες μαζί, ως μια ενιαία ομάδα, είτε η καθεμιά ξεχωριστά, οι Μούσες συμβόλιζαν το μεγαλείο της τέχνης· το ωραίο όχι μόνο στη μορφή, μα και στο περιεχόμενο. Είναι φωτεινές και ήπιες μορφές που μέχρι σήμερα προσωποποιούν την παρηγοριά που φέρνει η τέχνη και η ηθική στη ζωή των ανθρώπων, καθώς και την ομορφιά που της δίνει.

Η λατρεία τους

Η λατρεία των Μουσών ξεκίνησε από την Πιερία, δηλαδή την περιοχή στην οποία γεννήθηκαν, γι' αυτό και τις έλεγαν "Πιερίδες". Έλεγαν πως ο Πίερος, βασιλιάς της Μακεδονίας σύμφωνα με τη μυθολογία, έφερε από κει τη λατρεία τους στη Βοιωτία. Στη Βοιωτία, λοιπόν, οι Μούσες κατοικούσαν στο βουνό Ελικώνας, που έγινε και το κέντρο της λατρείας τους. Γι' αυτό άλλωστε και τις ονόμαζαν "Ελικωνιάδες". Αργότερα κάποιοι συγγραφείς τις τοποθετούσαν στον Παρνασσό.

Με μεγάλο ζήλο λατρεύονταν, επίσης, οι Μούσες στους Δελφούς, λόγω της στενής σχέσης τους με το θεό Απόλλωνα, στον οποίο ανήκε το μαντείο.  Στην Αθήνα τις τιμούσαν ιδιαίτερα: μεταξύ άλλων, ονόμαζαν μια κορυφή κοντά στην Ακρόπολη "Μουσείον" προς τιμή τους κι ο Πλάτωνας είχε χτίσει βωμό στο όνομά τους στην Ακαδημία του. Οι Μούσες έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλείς σ' ολόκληρη την Ελλάδα· ίχνη της λατρείας τους βρέθηκαν στην Πελοπόννησο, τα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη. Ακόμη τις τιμούσαν και σε πολλές πόλεις της Μεγάλης Ελλάδας (ελληνικές αποικίες της Κάτω Ιταλίας και Σικελίας), ενώ στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου είχε ιδρυθεί στα χρόνια μετά το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου το "Μουσείο", ένα φημισμένο εκπαιδευτικό ίδρυμα, με διευθυντή του τον αρχιερέα στην υπηρεσία των Μουσών.

Στα έργα του Ομήρου, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, οι Μούσες, ως θεές της ποίησης, κατέχουν πολύ σημαντική θέση· όταν ο ποιητής αρχίζει την αφήγηση του κάθε έπους, ζητά από τη Μούσα να τον βοηθήσει. Οι Μούσες τα ξέρουν όλα και τα έχουν δει όλα, πρέπει λοιπόν να τον βοηθήσουν να θυμηθεί γεγονότα του παρελθόντος, που ο ίδιος έχει μόνο ακουστά και που ο νους του αδυνατεί να συγκρατήσει. Στα ομηρικά έπη, λοιπόν, εμφανίζονται, πάνω απ' όλα, ως θεότητες της Μνήμης.

Σχετικοί μύθοι 

Ο Πλάτωνας αναφέρει τον εξής μύθο: όταν γεννήθηκαν οι Μούσες και μαζί τους η ποίηση και η μουσική, κάποιοι θνητοί γοητεύθηκαν τόσο πολύ, που συνεχώς τραγουδούσαν· ξεχνούσαν να φάνε και να πιούνε κι έτσι πέθαιναν σιγά σιγά, χωρίς να υποφέρουν. Απ' αυτούς κατάγονται τα τζιτζίκια, που είναι προστατευόμενα των Μουσών και που συνεχώς τραγουδούν ξεχνώντας πείνα, δίψα και κούραση, μέχρι να πεθάνουν. Τότε πηγαίνουν στις Μούσες και τους λένε τα ονόματα των πιστών τους οπαδών, που είδαν στη Γη κατά το σύντομο πέρασμά τους.

ο Πίερος, βασιλιάς της Μακεδονίας σύμφωνα με τη μυθολογία, απέκτησε εννιά κόρες, στις οποίες έδωσε το όνομα των Μουσών, Πιερίδες. Ήταν όμως τόσο αλαζονικές, ώστε προκάλεσαν τις Μούσες να παραβγούν μαζί τους στο τραγούδι. Οι Μούσες τις νίκησαν, όπως ήταν φυσικό, και για να τις τιμωρήσουν, τις μεταμόρφωσαν σε φλύαρες κίσσες. Όταν αυτές τραγουδούσαν, σκοτείνιαζε και κανείς δεν τις άκουγε.

Στην Κρήτη λεγόταν ότι είχε γίνει ο αγώνας τραγουδιού μεταξύ Μουσών και Σειρήνων. Επικράτησαν φυσικά οι πρώτες, που τιμώρησαν τις φαντασμένες Σειρήνες, κόβοντας τα φτερά τους· εκείνες έπεσαν στη θάλασσα και πνίγηκαν.

Στον Όμηρο επίσης αναφέρεται η περιπέτεια του αοιδού Θάμυρη από τη Θράκη, που καυχήθηκε πως θα μπορούσε να νικήσει τις Μούσες στο τραγούδι. Εκείνες, τότε, τον τύφλωσαν και του στέρησαν την ικανότητα να γράφει στίχους και να παίζει λύρα. Στην Οδύσσεια, ο φημισμένος τραγουδιστής των Φαιάκων Δημόδοκος ήταν ο αγαπημένος της Μούσας, που του έδωσε, όμως, μαζί με την τέχνη να γράφει υπέροχα τραγούδια κι ένα ολέθριο δώρο: του στέρησε το φως των ματιών του. Φαίνεται πως οι τυφλοί αοιδοί ήταν κάτι συνηθισμένο έτσι κι αλλιώς στην εποχή του Ομήρου. Είναι γνωστό ότι η απουσία της όρασης οξύνει τη μνήμη κι αυτό πρέπει να έκανε τους αοιδούς πολύ δυνατούς στο να θυμούνται και να απαγγέλλουν απέξω αναρίθμητους στίχους, όπως γινόταν τότε.

Ο ποιητής Ησίοδος, όταν ξεκινά τη "Θεογονία" του, μας διηγείται μια ιστορία που ο ίδιος έζησε: μια μέρα, όταν έβοσκε τα πρόβατά του στη Βοιωτία, την πατρίδα του, τον πλησίασαν οι Μούσες στο βουνό Ελικώνας και του έδωσαν ένα κλαδί δάφνης: του χάρισαν το δώρο της ποίησης. Για πρώτη φορά στην ευρωπαϊκή ποίηση ο ποιητής παρουσιάζεται να έχει συνειδητοποιήσει τη θέση του στην τέχνη· ότι δημιουργεί ως αυτόνομη οντότητα κι ότι οι Μούσες οι ίδιες παρέχουν την εγγύηση για την καλλιτεχνική αξία των όσων ο ίδιος συνθέτει. Εδώ οι Μούσες δεν ευλογούν και δε βοηθούν απλώς τον ποιητή, αλλά τον μυούν στην τέχνη.

ΠΗΓΕΣ: Ζαν Ρισπέν: Ελληνική Μυθολογία, Ησίοδος, viotikoskosmos.wikidot.com