Ο αρχαιολογικός χώρος και ο Ναός του Απόλλωνος Ζωστήρος στον "Αστέρα" Βουλιαγμένης

Ο Ναός του Απόλλωνος 

Εκεί όπου σήμερα οι παραθεριστές απολαμβάνουν την ηρεμία του τοπίου με την πυκνή βλάστηση και την ευεργετική αύρα της θάλασσας κάποτε, στο βαθύ παρελθόν, οι άνθρωποι έφτιαχναν τα σπίτια τους, ιδρύοντας μικρές εγκαταστάσεις και εκμεταλλευόμενοι- τότε, όπως και τώρα τα πλεονεκτήματα της συγκεκριμένης θέσης. Στην ίδια περιοχή, στον «Αστέρα» της Βουλιαγμένης δηλαδή, η οποία κατακλύζεται καθημερινά από λουομένους και όπου οι εξωστρεφείς δραστηριότητες έχουν τον πρώτο λόγο, οι αρχαίοι είχαν ιδρύσει το ιερό τους. Αφιερωμένο στον Απόλλωνα Ζωστήρα τελούσε σε διαρκή «συνομιλία» με το μεγάλο ιερό των Κυκλάδων τη Δήλο, όπου η λατρεία του θεού ήταν στο απόγειό της. Και από τη σημερινή παραλία έφευγαν γεμάτα πιστούς τα πλοία της αρχαιότητας προκειμένου να φθάσουν στο νησί. 

Ο Ναός του Απόλλωνος σήμερα, παρά την υποτιθέμενη πρόβλεψη για αναστήλωσή του

Το γεγονός ότι η περιφραγμένη έκταση των 278 στρεμμάτων του «Αστέρα» περιλαμβάνει σημαντικές αρχαιότητες είναι γνωστό. Το 2008 όμως είχαμε μία νέα αποκάλυψη: ανάμεσα στις καμπάνες του συγκροτήματος ήρθαν στο φως προϊστορικές αρχαιότητες: μια εγκατάσταση της πρωτοελλαδικής εποχής (3η χιλιετία π.Χ.), με άκρως ενδιαφέροντα ευρήματα. Και πάνω της ακριβώς άλλα κτίρια, της κλασικής εποχής αυτά. 

Ειδώλια μεταξύ των οποίων και δύο που έχουν το σχήμα φαλλού, ένας μικροσκοπικός πέλεκυς από πράσινο λίθο, σμίλες, πληθώρα λίθινων εργαλείων, απολεπίσματα και λεπίδες οψιανού και βέβαια άφθονη κεραμική βρίσκονται ανάμεσα στα ευρήματα της προϊστορικής εποχής, που ήρθαν στο φως κατά τις ανασκαφές που έγιναν στην κατάφυτη περιοχή των καμπανών του Αστέρα ΑΕ. Το αίτημα της εταιρείας «Αστέρας ΑΕ» προς την ΚΣτ΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων ανέφερε το εξής: άδεια για την ανακαίνιση εγκαταστάσεών του (είσοδο και καμπάνες) και για την τοποθέτηση υπόγειων δικτύων πυρόσβεσης, ηλεκτροδότησης και υδροδότησης. Και στις δύο περιπτώσεις ήταν αναμενόμενο ότι θα εντοπισθούν αρχαία. Οπως και συνέβη. 

Υπό την επίβλεψη των αρχαιολόγων κ. Γιάννου Κουράγιου και των κυριών Μαίρης Γιαμαλίδη και Λίνας Μακραδήμα ανοίχτηκαν σε διάρκεια τεσσάρων μηνών 40 αρχαιολογικά σκάμματα, διαστάσεων 5Χ5 μέτρα το καθένα. Οι συνθήκες ήταν δύσκολες καθώς οι ρίζες των πεύκων βρίσκονταν κυριολεκτικά μέσα στα αρχαία. Οπου όμως έρχονταν στο φως, τα κανάλια των δικτύων άλλαζαν πορεία προκειμένου να προστατευθούν και να διατηρηθούν οι αρχαιότητες. Η πρόβλεψη, άλλωστε, όπως επισημαίνει η προϊσταμένη της Εφορείας κυρία Εφη Λυγκούρη είναι να παραμείνουν ορατές και επισκέψιμες για το κοινό. 

Στην κορυφή χαμηλού λόφου, ο οποίος βρίσκεται στα ΒΑ της εισόδου του συγκροτήματος και σε θέση που επέτρεπε την πλήρη εποπτεία των θαλάσσιων δρόμων προς την Αττική, εντοπίσθηκαν τα αρχαία. Αρχικώς ήρθαν στο φως (αν και η φράση δεν είναι απόλυτα ακριβής, αφού τα αρχαία κατάλοιπα ήταν σχεδόν επιφανειακά, μερικά μάλιστα ορατά) δύο κτίρια του 5ου- 4ου αιώνα. Πολλοί οξυπύθμενοι αμφορείς αρκετοί από τους οποίους ανέπαφοι, άλλα χρηστικά αγγεία και ανάμεσά τους ένα μικρό τμήμα γραπτού ερυθρόμορφου στο οποίο απεικονίζεται ο Ηρακλής και μία γυναικεία μορφή βρέθηκαν στα δωμάτια των κτιρίων. Οι τοίχοι τους εξάλλου κατασκευασμένοι από αργούς λίθους σώζονται σε κάποια σημεία ως και σε ύψος ενός μέτρου. Το ενδιαφέρον όμως είναι ότι η μία εκ των οικιών χρησιμοποίησε τα οικιστικά κατάλοιπα προϊστορικών χρόνων προκειμένου να στηριχθεί πάνω τους, όπως φαίνονται από την ανασκαφή περιμετρικά της. 

                                             Οι κάτοικοι

1.Ακέραιο αρχαίο αγγείο όπως αποκαλύφθηκε μέσα στις ρίζες των δένδρων κατά την ανασκαφή στον λόφο του Λαιμού της Βουλιαγμένης 2.Τα αρχαία συνυπάρχουν με τις εγκαταστάσεις του ξενοδοχείου σε μια προσπάθεια ανάδειξής τους στα σημεία όπου εντοπίστηκαν

Τοίχοι που ορίζουν δρόμους και κτίρια, το ένα μάλιστα με εντυπωσιακές διαστάσεις αφού είναι 4,70Χ5 μέτρα ενώ στο κέντρο του υπάρχει η λίθινη βάση ενός κίονα για τη στήριξη της στέγης, έχουν αποκαλυφθεί στο σημείο αυτό. Μαζί με τα αντικείμενα της ίδιας εποχής που δείχνουν σαφώς μία εγκατάσταση της προϊστορικής εποχής. Την περιοχή του Λαιμού της Βουλιαγμένης επέλεξαν και αργότερα όμως στην αρχαϊκή εποχή οι κάτοικοι της περιοχής προκειμένου να ιδρύσουν το ιερό του δήμου τους: των Αιξωνίδων Αλών. Οπως σημειώνει ο Στράβων μάλιστα για τη συγκεκριμένη θέση «...μακρά άκρα πρώτη μετά τους Αιξωνέας, Ζωστήρ». Γιατί ο Απόλλων Ζωστήρ στον οποίο ήταν αφιερωμένο το ιερό μπορεί σήμερα να βρίσκεται μέσα σε τουριστικές εγκαταστάσεις και να είναι άγνωστος στο ευρύ κοινό, η σημασία του όμως υπήρξε τεράστια στην αρχαιότητα όπως δείχνει η εμβέλειά του σε ολόκληρη την Αττική, η απευθείας σύνδεσή του με το μεγάλο ιερό του θεού, στη Δήλο, αλλά και η δυνατότητα λόγω της θέσης του, για έλεγχο της θαλάσσιας περιοχής. Απόδειξη, οι δύο κυκλικοί πύργοι, οι οποίοι κτίσθηκαν τον 5ο αιώνα π.Χ. για την ασφαλή παρατήρηση της θάλασσας.

                                              Το έργο

Ειδώλια της προϊστορικής εποχής από τον «Αστέρα»

Η αναστήλωση του ναού με βάση το σωζόμενο υλικό του αποτελεί επόμενο στάδιο ενώ μαζί θα αναστηλωθούν και τα βάθρα από τα τρία αγάλματα θεών που βρίσκονταν στο εσωτερικό του (σε δύο από αυτά διασώζεται η αρχαϊκή επι γραφή: «ΗΑΛΑΙΕΙΣ ΑΝΕΘΕΣΑΝ»). Της Λητούς, του Απόλλωνα και της Αρτεμης. Η απομάκρυνση των επιγραφών όμως που βρέθηκαν στον ναό κρίνεται απαραίτητη λόγω του κινδύνου που διατρέχουν από τον θαλασσινό αέρα. Γι΄ αυτό και προβλέπεται η αντικατάστασή τους από αντίγραφα.

                                        Το μέλλον

Κατάλοιπα οικιών της κλασικής εποχής στον Αστέρα Βουλιαγμένης

Παιδιά του ορφανοτροφείου της Βουλιαγμένης που έπαιζαν, σκάβοντας στην παραλία, έφεραν στο φως το 1924 τον ναό του Απόλλωνα Ζωστήρα.

Το γεγονός δεν εμπόδισε την πολιτεία να παραχωρήσει την περιοχή, πολύ αργότερα τη δεκαετία του ΄60, για την εγκατάσταση του ξενοδοχείου στο πλαίσιο μιας επιθετικής τουριστικής πολιτικής η οποία απαιτούσε την ύπαρξη υποδομών υψηλών προδιαγραφών. Η κατασκευή του ξενοδοχείου σε έναν σπουδαίο αρχαιολογικό χώρο όπως αποδεικνύεται εκ των υστέρων μπορεί να χαρακτηρισθεί ατυχής για τα αρχαία.

Αλυτο ωστόσο παραμένει επί του παρόντος το ζήτημα της επίσκεψής τους αφού αυτή μπορεί να γίνει μόνο μέσω της εισόδου του συγκροτήματος και με την καταβολή του απαιτούμενου εισιτηρίου το οποίο είναι ιδιαίτερα υψηλό. 

Σήμερα ο Ναός και όλος ο αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται ενώπιον ενός  σημαντικού κινδύνου. Ο "Αστέρας" πωλείται από το ΤΑΙΠΕΔ και άγνωστη είναι μέχρι στιγμής η τύχη που θα έχει όλος ο αρχαιολογικός χώρος. 

ΠΗΓΗ: tanea.gr, tovima.gr