Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΜΙΝΩΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Ο Μινωικός Πολιτισμός άκμασε πριν από 5000 χρόνια στην Κρήτη

Η καταστροφή του Μινωικού Πολιτισμού είναι αντικείμενο διαμάχης ανάμεσα στους αρχαιολόγους από την εποχή που η αρχαιολογική σκαπάνη, πριν από 100 χρόνια περίπου, έφερε στο φως τα πρώτα ευρήματα από το μινωικό παλάτι της Κνωσού.

Πέντε χιλιάδες χρόνια πριν, ο Μινωικός Πολιτισμός, ο πρώτος μεγάλος πολιτισμός που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη, γεννήθηκε και άκμασε στην Κρήτη. Οι Μινωίτες, ήταν άνθρωποι αινιγματικοί αλλά καλλιεργημένοι, πολεμιστές και έμποροι, καλλιτέχνες και έμπειροι ναυτικοί. Ήταν οι πρώτοι που δημιούργησαν και χρησιμοποίησαν γραπτή γλώσσα στην Ευρώπη – η οποία αποκρυπτογραφήθηκε μόλις μερικά χρόνια πριν. Πάνω στην ακμή τους και ενώ ακόμα στην Ελλάδα δεν υπήρχε κάποιο «αντίπαλον δέος», ο Μινωικός Πολιτισμός καταστράφηκε και εξαφανίστηκε για πάντα, αφήνοντας μόνο εντυπωσιακά δείγματα της ανωτερότητας του. Το ανεξήγητο τέλος του πολιτισμού οδήγησε πολλούς αρχαιολόγους, μεταξύ των οποίων ο καθηγητής Μαρινάτος και ο Άγγλος Έβανς, να συνδέσουν την καταστροφή με το ηφαίστειο της Σαντορίνης.

Είναι η χαμένη Ατλαντίδα στην Κρήτη ή στην Σαντορίνη

Πολλοί ερευνητές και αρχαιολόγοι προχώρησαν ακόμα περισσότερο και ταυτίζουν την Μινωική Κρήτη με τη χαμένη Ατλαντίδα, βασιζόμενοι εν μέρει στους διαλόγους του Πλάτωνα, οι περιγραφές του οποίου ταιριάζουν με τα στοιχεία που έχουμε για το Μινωικό Πολιτισμό.

‘Πάσα η νήσος τότε πέλαγος εσχεν Ατλαντικον λεχθέν ότι τ όνομα ην του πρώτου βασιλευσαντα ,Άτλας . Εν δε τη Ατλαντιδι νήσω ταύτη μεγάλη και σύνεση και θαυμαστή δύναμις βασιλέων κρατούσα μεν απάσης της νήσου πολλών δε άλλων νήσων και μερών της Ηπείρου’ – Πλάτων.

Από τότε που ο Πλάτων περιέγραψε στους διαλόγους του, Κριτία και Τιμαίο, την ιστορία της Ατλαντίδος, αμέτρητοι μύθοι, ιστορίες αλλά και επιστημονικές έρευνες έχουν δει το φως της δημοσιότητας. Πολλοί πιστεύουν ότι η Ατλαντίδα βρίσκεται στην Ελλάδα – ίσως στην Κρήτη ή τη Σαντορίνη. Ίσως στα στενά του Γιβραλτάρ. Ίσως πάλι η Ατλαντίδα να είναι ένας μύθος. Σε κάθε περίπτωση όμως είναι μια ιστορία που ενέπνευσε και γοήτευσε χιλιάδες ανθρώπους – και θα συνεχίσει να προκαλεί παγκόσμιο ενδιαφέρον για πάντα.

Η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης και η καταστροφή του Μινωικού Πολιτισμού

Κάπου ανάμεσα στο μύθο και την ιστορία, ξεπροβάλλουν δύο πραγματικά γεγονότα που συγκλόνισαν τον τότε γνωστό ελλαδικό χώρο, περίπου 3.500 χρόνια πριν: η καταστροφή του Μινωικού Πολιτισμού και η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Οι αρχαιολόγοι και οι επιστήμονες συνέδεσαν τα γεγονότα, θεωρώντας ότι η καταστροφή του μινωικού πολιτισμού προκλήθηκε από τη βίαια έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Αρχικά πιστεύονταν ότι η έκρηξη του ηφαιστείου έγινε το 1450 π.Χ, τότε δηλαδή που καταστράφηκαν τα Μινωικά Ανάκτορα, αλλά σήμερα πιστεύεται ότι η έκρηξη έγινε νωρίτερα, κάπου μεταξύ του 1627και 1600 π.Χ.

Το κοσμογονικό γεγονός της έκρηξης του Ηφαιστείου προφανώς δεν θα μπορούσε να αφήσει αλώβητη την Κρήτη, που βρίσκεται τόσο κοντά στη Σαντορίνη. Η ηφαιστειακή τέφρα του ηφαιστείου της Σαντορίνης σκέπασε τη μινωική πόλη στο Ακρωτήρι της Θήρας, κάλυψε τον ουρανό του Αιγαίου και έφτασε μέχρι την Κρήτη. Ήταν όμως αρκετή για να καταστρέψει τον πανίσχυρο πολιτισμό;

Ο Μινωικός Πολιτισμός καταστρέφεται από το τσουνάμι

Ο αρχαιολόγος Sandy McGillivray στο Παλαιόκαστρο

Για πολλά χρόνια οι απόψεις των αρχαιολόγων και επιστημόνων διίσταντο. Σχετικά πρόσφατα όμως έρευνες γεωλόγων και αρχαιολόγων στην Κρήτη, τόσο στην Κνωσό όσο και στο Παλαίκαστρο, αποκάλυψαν μια άλλη πολύ πιθανή εξήγηση. Ο αρχαιολόγος Stuart Dunn υποστηρίζει ότι η τέφρα από τη Σαντορίνη πιθανότατα σκίασε την Κρήτη για κάποιες μέρες αλλά σε καμία περίπτωση δεν κατέστρεψε τον Μινωικό πολιτισμό.

Ο αρχαιολόγος Sandy McGillivray που μελετά εδώ και πολλά χρόνια τον Κρητικό πολιτισμό και τα στοιχεία της καταστροφής, κάλεσε στην Κρήτη το γεωλόγο Hendrik Bruins από το Πανεπιστήμιο Ben Gurion του Ισραήλ, για να εξετάσει το έδαφος στο Παλαίκαστρο, στην ανατολική ακτή της Κρήτης, λίγο νοτιότερα από το περίφημο φοινικόδασος στο Βάι.

Ο Hendrik Bruins πήρε δείγματα του εδάφους, τα οποία απέδειξαν την εναπόθεση θαλάσσιων οργανισμών και ειδών στο έδαφος της Κρήτης, σε σημεία που δεν θα μπορούσαν να εξηγηθούν από κάποιο γνωστό φαινόμενο

Οι ερευνητές βρίσκουν ηφαιστειακή στάχτη, σπασμένα αγγεία σε μικρά κομμάτια ή κονιορτοποιημένα, αλλά και δείγματα τρηματοφόρων, οργανισμών που ζουν στον πυθμένα της θάλασσας σε τέτοιο βάθος που είναι απίθανο να βρεθούν πανω στη στεριά. Τα ίδια γεωλογικά δείγματα αποκαλύπτουν και κοραλλιογενή άλγη.

Ειδικός στο τσουνάμι, Κώστας Συνολάκης

Πολλά χιλιόμετρα δυτικά από το Παλαίκαστρο, στο επίνειο της Κνωσού, την Αμνισό, οι ερευνητές εξετάζουν ευρήματα που περιέχουν επίσης δείγματα θαλάσσιων οργανισμών, θηραϊκή ελαφρόπετρα, κόκκαλα ζώων και ηφαιστειακή άμμο. Συνειδητοποιούν αμέσως ότι τεράστιες ποσότητες νερού εισέβαλλαν στο κρητικό έδαφος και καλούν τον Κώστα Συνολάκη, κορυφαίο επιστήμονα που ασχολείται με τα τσουνάμι.

Το μόνο που μπορούσε να εξηγήσει ικανοποιητικά τα ευρήματα, συνδέοντας τα γνωστά γεγονότα, ήταν το τσουνάμι. Το παλιρροϊκό κύμα που δημιουργήθηκε μετά την έκρηξη του Ηφαιστείου της Σαντορίνης έπληξε τις ακτές της Κρήτης, καταστρέφοντας σοδειές, τα καράβια και το εμπόριο, αποδυναμώνοντας ουσιαστικά τον Μινωικό Πολιτισμό.

Συγκεκριμένα, με βάση ειδικό software ο Κ. Συνολάκης κατάφερε να αναπαραστήσει τον τρόπο που ταξίδεψε το τσουνάμι στο Αιγαίο ενώ με τη μέθοδο της ραδιοχρονολόγησης τοποθετούν χρονικά τα ευρήματα των γεωλογικών ερευνών στο χρόνο έκρηξης του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Το συμπέρασμα του ήταν ότι δεν υπήρξε μονάχα ένα γιγάντιο παλιρροϊκό κύμα, αλλά πολλά διαδοχικά τσουνάμι, με ύψος πάνω από είκοσι μέτρα και μήκος κάπου στα τριάντα μίλια, που χτυπούσαν τις ακτές τις Κρήτης με συχνότητα 1 κάθε 30 λεπτά. Οι Μινωίτες δεν είχαν κανένα τρόπο να πληροφορηθούν τον ερχομό των παλιρροϊκών κυμάτων που τους έπιασαν απροετοίμαστους.

Φανταστείτε τον τρόμο των Μινωιτών που είχαν μόλις επιστρέψει στα παράλια για να περιθάλψουν τους τραυματίες τους μετά το πρώτο τσουνάμι, όταν είδαν να έρχεται άλλο ένα υδάτινο τείχος καταπάνω τους. Αυτό ήταν κάτι που επαναλήφθηκε αρκετές φορές, ώσπου στο τέλος η καταστροφή στις βόρειες και ανατολικές ακτές της Κρήτης ήταν ολοκληρωτική.

Ωστόσο η Κρήτη είναι μεγάλο νησί . Τόσο τα ανάκτορα όσο και πόλεις ή χωριά στην καρδιά του νησιού έμειναν σχεδόν ανέπαφα. Τα νότια και δυτικά παράλια του νησιού φαίνεται ότι δεν επηρεάστηκαν καθόλου.

Η Εισβολή των Μυκηναίων - Ολοκληρωτική καταστροφή του Μινωικού Πολιτισμού

Οι αρχαιολόγοι έχουν αρκετές ισχυρές ενδείξεις για να πιστεύουν πια ότι ο περίφημος πολιτισμός των Μινωιτών, υπέστη φοβερό πλήγμα από την έκρηξη του Ηφαιστείου της Σαντορίνης, η οποία κατέστρεψε το στόλο των Κρητών.

Οι Μινωίτες βάσιζαν την ευμάρεια και ασφάλειά τους στα καράβια τους. Από τη στιγμή που επλήγη το βασικό μέσο διαβίωσης και άμυνας τους, έγιναν έρμαια της λεηλατικής μανίας των Πελοποννήσιων Μυκηναίων που έφτασαν στο νησί.

Οι Μινωίτες δεν εξαφανίστηκαν εν μια νυκτί, αλλά έγιναν εύκολη λεία σε επιδρομές και λεηλασίες. Στο Παλαίκαστρο βρέθηκαν λεηλατημένα μνημεία και κατεστραμμένα αγάλματα, ενώ και στη Δυτική Κρήτη, κοντά στα Χανιά, βρέθηκαν τάφοι που χρονολογούνται στην ίδια περίοδο και που περιείχαν σκελετούς με οπλισμό που δεν ανήκε στο Μινωικό Πολιτισμό.

Χρειάστηκαν πολλά χρόνια για να ολοκληρωθεί η καταστροφή του μινωικού πολιτισμού, και τα ανάκτορα καταστράφηκαν 150 χρόνια μετά την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης.

Ακόμα και αν δεν ανακαλύψουμε αν ο Πλάτων μιλούσε αλληγορικά ή όχι, και αν η Ατλαντίδα υπήρξε όντως στη Κρήτη ή τη Σαντορίνη, οι έρευνες και οι διασταυρώσεις στοιχείων μας δίνουν πια ικανοποιητικές απαντήσεις στην ερώτηση πώς καταστράφηκε τόσο απότομα ο Μινωικός Πολιτισμός, ένας από τους πιο σημαντικούς Ευρωπαϊκούς πολιτισμούς.