Η αρχαία Στράτος

Η ευφορότατη περιοχή της ακαρνανικής πεδιάδας στην οποία εκτείνεται η αρχαία πόλη Στράτος ονομάζετο «Στρατικόν τέλος». Ο Θουκυδίδης χαρακτηρίζει την αρχαία Στράτο ως «πόλιν μεγίστην της ’ Ακαρνανίας» (Ιστορίαι Β΄ 80). Η νευραλγική γεωγραφική – στρατιωτική θέση, καθώς και ο οχυρωματικός περίβολός της κατέστησαν την πόλη ισχυρή και της επέτρεψαν να γίνει η πρώτη έδρα του «Κοινού των Ακαρνάνων» κατά τον 5^οπ.Χ. αιώνα, μέχρι τον 3^ο π.Χ. αιώνα, όταν η έδρα του κοινού μεταφέρθηκε στη Λευκάδα.

  Η περιοχή είχε κατοικηθεί από την υστεροελλαδική εποχή. Η πόλη όμως της Στράτου άρχισε να αποκτά σημασία από τον Ε΄ π.Χ. αιώνα. Το 429 π.Χ. και το 391 π.Χ. την πολιόρκησαν χωρίς επιτυχία οι Σπαρτιάτες. Ο Σπαρτιάτης Ευρύλοχος πέρασε το 426 π.Χ. κάτω από τα τείχη της χωρίς να τολμήσει να την προσβάλει. Ογδόντα περίπου χρόνια αργότερα την κατέλαβε ο Βασιλιάς της Μακεδονίας Κάσσανδρος και το 263 π.Χ. οι Αιτωλοί. Το 188 π.Χ. την κυρίεψαν οι Ρωμαίοι. Η παρακμή της άρχισε μετά την ίδρυση της Νικόπολης.

Εξετάζοντας ετυμολογικά την ονομασία Στράτος καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι προέρχεται από τη λέξη στρατός, η οποία με τη σειρά της παράγεται από το ρήμα στορέννυμι ή στόρνυμι ή στρώννυμι που ως μεταβατικό (δέχεται αντικείμενο) = καταστρώνω, εξαπλώνω, διασπείρω, ενώ ως αμετάβατο (δεν δέχεται αντικείμενο) = εκτείνομαι μέχρι τινός. Η πρώτη, λοιπόν, σημασία της ονομασίας Στράτος ήταν στρατιωτικός σταθμός, τόπος που συγκεντρώνονταν οι Ακαρνάνες για να διαβούν στην αντίπερα όχθη του Αχελώου ή να υπερασπισθούν τα σύνορα της γης τους από τους αντιπάλους Αιτωλούς.

   Με την πάροδο του χρόνου η περιοχή Στράτος από τόπος συγκέντρωσης στρατευμάτων μετατρέπεται σε πόλη, χωρίς να πάρει νέο όνομα, γιατί, σύμφωνα με τον Όμηρο, η λέξη στρατός σημαίνει όχι μόνο τους στρατιώτες, αλλά και ολόκληρο το λαό. Ο Στέφανος Βυζάντιος αναφέρει: «Στράτιον πόλις Ακαρνανίας ο πολίτης Στρατιώτης και Στράτιος» και «Στράτος πόλις Ακαρνανίας θηλυκως  και αρσενικως, ο πολίτης Στράτιος» επισημαίνοντας την πόλη ως ο Στράτος και η Στράτος.

  Προστάτης θεός των Ακαρνάνων ήταν ο Στράτιος Δίας, όταν όμως η Στράτος μετατράπηκε σε πόλη δεν άλλαξε ούτε την επωνυμία ούτε τον πολιούχο θεό της. Νομίσματα του Κοινού των Ακαρνάνων του οποίου πρώτη πρωτεύουσα ήταν η Στράτος, αλλά και άλλων πόλεων της Ακαρνανίας, όπως των Οινιάδων (το νόμισμα του 219-212- π.Χ. που έχει τις ενδείξεις ΑΚΑΡ και ΟΙΝΙΑΔΩΝ =Οινιαδών) φέρουν στη μία πλευρά το κεφάλι του Δία και στην άλλη του ταυρόμορφου Αχελώου.

Η αρχαία Στράτος αποτελεί σήμερα σημαντικό αρχαιολογικό τόπο. Πολλά και αξιόλογα τα μνημεία της αρχαίας πόλης Στράτου που έφεραν στο φως οι ανασκαφές. Ερείπια σκόρπια, πέτρες πεταμένες εδώ κι εκεί που κουβαλούν την ιστορία, που κλείνουν μέσα τους το μεγαλείο της φυλής, που προσδιορίζουν το ιερό χρέος ημών των σύγχρονων. Ή αλλιώς όπως έγραψε ο Σεφέρης: «Βουλιάζει όποιος σηκώνει τις μεγάλες πέτρες, τούτες τις πέτρες τις σήκωσα, όσο βάσταξα… τούτες τις πέτρες τις αγάπησα, όσο βάσταξα… τούτες τις πέτρες, τη μοίρα μου…».  Στην περιοχή σώζονται  μέρος των μεγαλόπρεπων τειχών της,  ερείπια του ναού του Στρατίου Διός και του Βουλευτηρίου και το αρχαίο θέατρο της πόλης, χωρητικότητας περίπου 7.000 ατόμων

Ο ναός του Στρατίου Διός

Ο Στράτιος Δίας αποτελούσε τον πολιούχο και προστάτη Θεό των Στρατίων. Ο ναός ήταν χτισμένος σε περίοπτη θέση δυτικά της πόλης, μέσα στην οχυρωμένη περίμετρο της πόλης. 

Οικοδομήθηκε μετά το 338 π.Χ. και πριν το 314 π.Χ.. Κτίστηκε  επί της κορυφής του λόφου για τούτο ουδέποτε θάφτηκε από σωρό χώματος. Είναι δωρικού ρυθμού περίπτερος λίγο μεγαλύτερος από τον αθηναϊκό ναό του Ηφαίστου («Θησείο»)με 6 κίονες στις στενές και 11 κίονες στις μακριές πλευρές και διαιρείται σε πρόδρομο, σηκό, οπισθόδομο. Σήμερα σώζονται πέντε σφόνδυλοι των κιόνων της βόρειας πλευράς και τμήμα ενός της ανατολικής. Το δομικό υλικό του ναού είναι ο γκρίζος σκληρός ασβεστόλιθος.

Το αρχαίο θέατρο

Το αρχαίο θέατρο της Στράτου έχει οικοδομηθεί ανατολικά του διατειχίσματος, πολύ κοντά στην αρχαία Αγορά με την οποία συνδεόταν με βαθμιδωτό δρόμο. Βρίσκεται σε κλειστή χαμηλή πλαγιά με θέα τον ποταμό Αχελώο. Το θέατρο οικοδομήθηκε τον 4ο αιώνα π.Χ. και βασικό του υλικό είναι ο γκριζοπράσινος ψαμμόλιθος και ο λευκός ασβεστόλιθος. Πλέον σώζονται οι θεμελιώσεις τόσο του κοίλου και της ορχήστρας, όσο και της σκηνής και του προσκηνίου, αν και δε βρίσκονται σε πολύ καλή κατάσταση. Είναι το μεγαλύτερο σωζόμενο θέατρο της Αιτωλοακαρνανίας. Το θέατρο είχε εντοπίσει ήδη από το 1805 ο W. Leake, αλλά η σχετική ανασκαφή και μελέτη έγινε μεταξύ 1990 και 1996 υπό τον Λ. Κολώνα.

 Η περιφέρεια του κοίλου διαγράφει ένα ημικυκλικό τόξο μεγαλύτερο των ¾ του κύκλου και δεν διαιρείται σε άνω και κάτω διάζωμα, όπως συνήθως συμβαίνει στα αρχαία θέατρα. Το άνω μισό περίπου τμήμα του κοίλου είναι σχεδόν τελείως κατεστραμμένο. 

Μόνο δύο κερκίδες στο βορειοανατολικό τμήμα του κοίλου σώθηκαν από τη φθορά του χρόνου. Υπάρχουν μέχρι σήμερα περίπου 35 σειρές εδωλίων (καθισμάτων) που χωρίζονται με κλίμακες σε 11 κερκίδες και μπορούσαν να χωρέσουν 6.000 θεατές. Πρόκειται συνεπώς για το μεγαλύτερο σε χωρητικότητα θέατρο της Αιτωλοακαρνανίας.

   Η πρώτη τιμητική σειρά εδωλίων, η λεγόμενη προεδρία, προοριζόταν για τον ιερέα του Διονύσου και τους ανώτερους κρατικούς λειτουργούς. Τα προεδρικά αυτά καθίσματα που ανέρχονται στα 11 είναι κατασκευασμένα από λευκό ασβεστόλιθο και διατηρούνται σχεδόν ακέραια.

   Η ορχήστρα περιβάλλεται από πλακοσκεπή αποστραγγιστικό αγωγό, ο οποίος διατηρείται σε καλή κατάσταση και σκοπό είχε να απομακρύνει τα βρόχινα νερά από όλο το χώρο του θεάτρου. Ο αγωγός αυτός ξεκινάει από τη δυτική άκρη της πρώτης σειράς των καθισμάτων, περνά γύρω από την ορχήστρα και λίγο πριν την ανατολική γωνιά της πρώτης σειράς καθισμάτων γίνεται υπόγειος και διασχίζει καθέτως από κάτω τη σκηνή.

   Το κρηπιδωτό περίβλημα της ορχήστρας αποτελείται από λευκό ασβεστόλιθο έχει πλάτος 30 εκατοστά, διάμετρο 16,5 μέτρα και διατηρείται ακέραιο. Επάνω στην ορχήστρα βρέθηκαν κομμάτια από άλλες δύο τιμητικές προεδρίες, ενώ οι αρχαιολόγοι υποθέτουν την ύπαρξη και τρίτης, η οποία δεν έχει διασωθεί.

Τα τείχη

Τα τείχη αποτέλεσαν το σημαντικότερο στοιχείο της άμυνας της Αρχαίας Στράτου. Η περίμετρος των τειχών υπολογίζεται στα 7,4 χλμ. κατά τον Γερμανό αρχαιο-λόγο Schwandner και με το διατείχισμα που κόβει το τείχος εγκαρσίως από Βόρεια προς Νότια σε δύο μέρη φτάνει τα 10 χιλ. και προστάτευαν τέσσερις μεγάλους λόφους και τρεις κοιλάδες. Χρονολογούνται στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ. Έχουν πολυάριθμες οδοντώσεις, 53 τον αριθμό και πολλούς πύργους. Τα τείχη της αρχαίας Στράτου είναι εξ ολοκλήρου κτισμένα σύμφωνα με το «Πλευρώνιο σύστημα» ονομασία που δόθηκε από τον αρχαιολόγο Ρωμαίο, ο οποίος και το μελέτησε στα τείχη της Πλευρώνας.

ΠΗΓΗ: stratos-agriniou.gr,  cityofagrinio.gr,  klepanafpaktias.blogspot.gr